İsim ve Sıfat Tamlaması KPSS Türkçe Konu Anlatımı PDF olarak sayfanın en altındaki bağlantıdan indirbilirsiniz.

İsim ve Sıfat Tamlaması KPSS Türkçe Konu Anlatımı

İsim Tamlaması Konu Anlatımı

İsim tamlamaları, iki veya daha çok ismin bir araya gelip sözcüklerinin aralarında sahiplik ilişkisi olan bir söz öbeği meydana getirmesi ile oluşur.

Hemen hemen her sözcükle sınırsız sayıda tamlama kurulabilir lakin dilde isim tamlaması şeklinde ortaya çıkan söz öbekleri, tek kelime ile karşılayamayacağımız kavramları ifade edebilmek ihtiyacı ile ortaya çıkmıştır. Söz gelimi bir kapı hayal edin ve bu kapıyı açmak için kapı ile ilintili bir nesne olduğunu düşünün. Bu nesneye yeni bir isim bulmak gerektiğinde, kapı ve kapıdaki nesne arasında ilgiden yola çıkarak şöyle bir isim bulursunuz:

Kapı kol–u!

Ya aynı odada kapı ve pencere yan yana ise ve “Şunun kolu kırılmış, baksana.” dediğinizde “Hangisinin?” diyen arkadaşınıza özellikle birini belirterek cevap vermek istediğiniz de ne yaparsınız? Yeni bir tamlama daha kurarsınız:

Kapı-nın kol-u!

• İsim tamlamalarında tamlayan ve tamlanan olmak üzere iki unsur vardır. Tamlayan eklerinde ilgi, tamlanan eklerinde iyelik ekleri bulunur. Bu ekler şu şekildedir:

• Tamlamalarda önce tamlayan sonra tamlanan ögesi gelir:
  • Ev-in kapı-sı

Belirtili İsim Tamlaması

Tamlayanın ilgi, tamlananın iyelik ekini aldığı isim tamlamalarına “belirtili isim tamlaması” denir. Kısaca tamlayan da tamlanan da ek alır.

Gönlünü Şirin’in aşkı sarınca
Yol almış hayatın ufuklarınca
Faruk Nafiz Çamlıbel

Tarihin gözleri var, surlarda delik
Servi, endamlı servi, ahirete perdelik
Necip Fazıl Kısakürek

Gelinler, aynada saçını tarar
Aynanın içinde birini arar
Nazım Hikmet Ran

Belirtisiz İsim Tamlaması

Tamlayanın ilgi ekini almadığı, tamlananın iyelik ekini aldığı isim tamlamasıdır.

Bursada bir eski cami avlusu
Küçük şadırvanda şakırdayan su
Ahmet Hamdi Tanpınar

Lavanta kokuları gelir uzak mahallelerden
Yel estikçe sıra sıra kavaklar sallanır
Cahit Külebi

Duyulur bir ayak sesi gizlice
Hâlî bahçelerden rüzgâr esince
(hâlî: Tenha, boş.)
Faruk Nafiz Çamlıbel

Zincirleme İsim Tamlaması

Bir isim tamlamasını oluşturan unsurlardan herhangi biri (tamlayanı-tamlananı) ya da her ikisi isim tamlamasıysa bu tür tamlamalara “zincirleme isim tamlaması” denir.
Bir söz öbeğine zincirleme isim tamlaması denebilmesi için o tamlamanın içinde en az bir isim tamlamasının daha olması gerekir.
Zincirleme isim tamlaması en az üç ismin kendi aralarında oluşturdukları iki isim tamlamasından oluşur.

Sıfat Tamlaması Konu Anlatımı

• Bir sıfat unsuruyla bir isim unsurunun oluşturduğu sözcük grubuna “sıfat tamlaması” denir.
• Sıfatlar bir isim unsuru ile birlikte kullanıldığına göre kısaca, sıfatın olduğu her yerde sıfat tamlaması da vardır.
• Dolayısı ile sıfat tamlamasını bulurken cümle içerisindeki sıfatları bulmak gerekir.
  • Niteleme sıfatları ile yapılan sıfat tamlaması isme sorulan “Nasıl” sorusu ile tespit edilir:
    Bir akşamüzeri her zamanki hızlı adımlarla geldi.” – Ayla Kutlu → Nasıl adımlar?
    Güneşli, soğuk bir gündü.” – Sait Faik Abasıyanık → Nasıl bir gün?
    
  • Sıfat fiiller ile de niteleme sıfatı ile yapılan sıfat tamlaması kurulabilir.
    “Kendinizi geçmişte başlayan ve hâlâ devam eden masalımsı bir dünyanın içinde buluyorsunuz.”
    
  • İşaret sıfatları ile yapılan sıfat tamlaması isme sorulan “Hangi” sorusu ile tespit edilir:
    O kış, önceki kışlardan daha az üşüdüm.” – Necati Cumalı → Hangi kış?
    “Bu parayı da şu adrese gönderiver.” – Ayla Kutlu → Hangi para, hangi adres?
    
  • Sayı sıfatları ile yapılan sıfat tamlaması isme sorulan “Kaç, Kaçıncı, Kaçar” soruları ile tespit edilir:
    “En az yirmi şiiri ezberimdeydi.” – Necati Cumalı → Kaç şiir?
    “Gelir vergisinin üçüncü taksitini verdik.” – Burhan Felek → Kaçıncı taksit?
     “…. sıra ile üçer nefes çektiler.” – Refik Halit Karay → Kaçar nefes?
    
  •  Bazı, birkaç, birçok, biraz, birtakım, kimi, çoğu, hiçbir, bir, fazla, tüm, bütün, her vb. sözcüklerle yapılan sıfat tamlamaları belgisiz sıfatlar ile yapılır:
    “Bir hafta, her gece çalışmak suretiyle hikâyesini bitirdi.” – Halide Edip Adıvar
    Bu adam birtakım meseleleri çözmek için önceki geceden rüyaya yatmıştı.” – İhsan Oktay Anar
    
  • Nasıl, kaç, kaçıncı, kaçar, hangi sözcükleri ile de soru sıfatları sıfat tamlaması oluşturur:
     “Zamanla nasıl değişiyor insan / Hangi resmime baksam ben değilim” – Cahit Sıtkı Tarancı
    “Kaç gündür ben de bunu söyleyecektim, söyleyemiyorum.” – Orhan Kemal
    
• Sıfat Tamlamalarında tamlayan sıfat, tamlanan isimdir.
  • güzel ev
• Tamlayanlar birden çok sıfattan oluşabilir. (Bir ismi birden fazla sıfat niteleyebilir.)
  • “Doludizgin, bir bekârlığın tam tadını çıkaran, renkli, değişken, hızlı bir yaşam sürüyordum.” – Haldun Taner
• Tamlananlar da birden çok isimden oluşabilir. (Bir sıfat birden fazla ismi nitelemiş olur.)
  • Eski duygu ve düşüncelerim değişti.

• Twitter
• YouTube
• Instagram

Tamlamalar Örnek Soru Çözümü

Aşağıdaki dizelerin hangisinde tamlayanı düşmüş isim tamlaması yoktur?

A) Yarın gece gideceğim bu kentten
Bir ırmağa yolcuyum sular çekiyor beni
B) İstanbul’u dinliyorum, gözlerim kapalı
Önce hafiften bir rüzgâr esiyor;
C) Kalbim yine üzgün, seni andım da derinden
Geçtim yine dün eski hazan bahçelerinden
D) O coşkun gençliğimi bütün yoluma verdim,
Git, kanlı gözlerimde ateşlenmesin derdim
E) Gidiyordum, gurbeti gönlümle duya duya,
Ulukışla yolundan Orta Anadolu’ya.

Çözüm Yolu: Tamlayanı düşmüş isim tamlaması sorulduğunda aslında sizden iyelik eki almış bir sözcüğü, bu sözcük isim olmalı, bulmanızı istiyor. Evim, araban, kaleminiz gibi. (Benim evim, senin araban, sizin arabanız)

Çözüm: E’de gönlüm sözcüğü (benim gönlüm), C’de kalbim (benim kalbim), D’de gençliğim (benim gençliğim), B’de gözlerim (benim gözlerim) sözcükleri iyelik almış. A’da da yolcuyum sözcüğü iyelik eki almış gibi görünse de aslında o kişi eki. (Benim yolcuyum diyemiyoruz, ben yolcuyum diyebiliriz.)
Cevap A

I. Roman ve hikâyenin usta ismi son eserini tamamlamış.
II. Okul ve özel hayatını dengelemeyi başarabilmişti.
III. Kitabın son sayfasına ve kapağına çarpıcı cümleler
damga vurmuş.
IV. O, edebiyatın ustası ve üstadı olarak anılırdı.
V. Dilek ve şikâyet kısmında tartışmalar yaşandı.

Numaralanmış cümlelerin hangilerinde tamlayanı ortak isim tamlaması kullanılmıştır?
A) I ve II. B) I ve III. C) II ve V. D) III ve IV. E) IV ve V

Çözüm Yolu: Tamlayanı ortak dediğine göre tamlanan kısmında iki sözcük olacak. Yani tek bir tamlayan (ilk kısım) birden fazla tamlanan (ikinci kısım) olanı bulacağız. (ve, ile gibi bağlaç olanlara dikkat)

Çözüm: I.de roman ve hikayenin usta ismi → tamlayan iki tane, bize bir tane olan lazım.
II.de okul ve özel hayatı → yine tamlayan iki tane.
III.de kitabın son sayfasına ve kapağına → tamlanan iki tane, bu aradığımız.
IV.de edebiyatın ustası ve üstadı → tamlanan iki tane, bu da olur.
Cevap D

(I) Hamiyet Hanım geniş kanepenin üzerine yayılarak
oturdu. (II) Yeşil başörtüsünü elleriyle düzeltti. (III) Son
darbesini indirecek bir dövüşçü gibi toplandı. (IV) Sanki
göğsünü nefesle doldurdu. (V) Kelimeleri ayrı ayrı söyleyerek sordu.

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde ad takımı (isim tamlaması) kullanılmıştır?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

Çözüm Yolu: İsim tamlamasını bulmanızı istediklerinde -in -nin ekine dikkat edin öncelikle. Çünkü genellikle belirtili isim tamlamasını tercih eder, soru yazanlar. Tamlayan eki -in, nin ekini bulamazsanız, iyelik eki -ı ve -sı’ya bakarsınız, o zaman belirtisiz olanı bulursunuz.

Çözüm: I.de kanepe-nin üzeri belirtili isim tamlaması.
Cevap A

Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi sıfat tamlamasıdır?

A) Yaşamak, karanlık geceye rağmen buğulanmış pencere camına güneşi çizebilmektir.
B) Karşılaşılan zorluklar ne kadar büyükse onları aşmak
da o kadar gurur vericidir.
C) Başarı, her gün gösterilen küçük çabaların bileşimidir.
D) Akıllı adam, bulduğundan daha fazla fırsat oluşturan
adamdır.
E) Gerçek cömertlik, insanlara hiçbir zaman, yapanı bilmeyecekleri bir iyilik sunmaktır

Çözüm Yolu: Yüklemi sıfat tamlaması dediğine göre cümle sonundaki sözcüklere “nasıl” sorusunu sorarak bulabiliriz. (Genellikle niteleme sıfatını tercih ederler ama bazen bu, şu, o gibi sözcüklerle işaret sıfatı da koyabilirler, belirtme sıfatlarına dikkat edin. Sayı sıfatları gibi.)

Çözüm: A’da çizebilmektir sözcüğünden önceki sözcüğe bakıp sıfat olup olmadığını kontrol edersek sıfat olmadığını görürüz. B’de, C’de ve E’de son sözcüklerden önce gelen sözcüklerde sıfat tamlaması oluşturmuyor. D’de adamdır → nasıl adam → bulduğundan daha fazla fırsat oluşturan
adam → sıfat tamlaması
Cevap E

I. Şimdi tarlalarda güneş vardır.
II. Karlar donmuştur otların uçlarında
III. Artık akşamları dinlenemem
IV. Başım avuçlarında
V. İçi korku dolu kış gecesi

Numaralanmış cümlelerin hangisinde sıfat tamlaması vardır?

A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

Çözüm Yolu: Sıfat tamlamasını bulmamızı isteyen sorularda da önceliğiniz niteleme sıfatları olsun. Genellikle niteleme sıfatı tercih edilir. Bu soruda da ilk olarak bir ismi niteleyen, nasıl sorusuna cevap veren bir sıfat arayacağız. Yoksa diğerlerine bakacağız.

Çözüm: V. seçenekte içi korku dolu kış gecesi derken, kış gecesinin nasıl olduğunu söylüyor, betimliyor tasvir ediliyor. Nasıl kış gecesi, içi dolu kış gecesi. (kış gecesi isim tamlaması, sıfatlar sadece tek bir ismi değil, bunun gibi sözcük öbeklerini de niteler.)
Cevap E

İsim ve Sıfat Tamlaması KPSS Türkçe Konu Anlatımı PDF olarak sayfanın en altındaki bağlantıdan indirbilirsiniz.