8.Sınıf Fiilde Çatı Konu Anlatımı PDF olarak indirip çalışabilirsiniz. Etken, Edilgen, Geçişli, Geçişsiz Fiiller.

8.Sınıf Fiilde Çatı Konu Anlatımı PDF

Fiilde çatı özelliği çekimli fiillerin bir nesne ile birlikte kullanılabilir olup olmadıklarına ve bir özne tarafından gerçekleştirilip gerçekleştirilmediklerine göre sınıflandırılır.

8.Sınıf Fiilde Çatı Video Konu Anlatımı

Öznesine Göre Fiiller: Etken ve Edilgen Fiiller

Etken Fiil

• Etken fiillerin öznesi bellidir. Yani işi yapan bellidir.
• Etken fiiller hiçbir çatı eki almaz.
  “Anası mutfakta bir tabağa marul doğruyor.” – Y. Atılgan
  Doğruyor, fiili hiçbir çatı eki almamış. (doğ-ru-yor) Doğramak fiilini yapan kişi belli, fiil hem 3.tekil kişiyle çekimlenmiş (o doğruyor) hem de cümleye bakar ve “Kim doğruyor?” diye sorarsak “anası” cevabını alabiliriz.
  
  Pencerede dolaşan gölgelerden bir şeyler sezmeye çalışarak koşuyorum.” – Yusuf Ziya Ortaç
  Koşmak fiii hiçbir çatı eki almamış (koş-u-yor-um) ve fiil 1.tekil kişi ile çekimlenmiş: (ben koşuyor-um) özetle kişisi belli ve etken fiil.

Edilgen Fiil

• Edilgen fiillerde eylemi, işi kimin neyin yaptığı belli değildir.
• Başkası tarafından yapılma, bilinmezlik anlamı vardır.
• -l, -n, -ıl, -ın eklerini alırlar.

“Kiler daha yarım saat evvel temizlenmiştir.”  – R.N. Güntekin
Temizlenmek fiilini, temiz-le-n-miş-tir şeklinde ekine köküne ayırır isek temiz kökünden, temizlemek fiili türemiş temizle-(mek) fiiline de -n eki gelmiş ve temizlen-(mek) olmuştur. Ayrıca temizlenmek işini yapan belli değildir, kiler temizlenmiş fakat kimin tarafından? Dolayısı ile bu fiil edilgendir.

Bire doğru da akşam yemeğine oturulurdu.” – A.Ş. Hisar
Otur- fiili –ul ekini alarak oturul-(mak) fiiline dönüşmüş, edilgenlik eki almış. Ayrıca oturulmak eyleminin kimin tarafından gerçekleştiği belirsiz, öyle ise bu fiil de edilgen bir fiildir.

Dönüşlü Fiil

• Aynı öznenin, hem bir işi gerçekleştirdiğini, hem de o işten etkilendiğini gösteren fiillere dönüşlü fiil denir.
• Dönüşlü fiiller, edilgen çatılı fiillerde olduğu gibi etken çatılı fiillere “-(ı)l” ve “-(ı)n” eklerinin getirilmesiyle oluşturulur.
• Kısaca “-(ı)l” ve “-(ı)n” eklerini alan bir fiilimiz olacak ama işi yapan da belli olacak.

Kardeşim sınava çok iyi hazırlandı. → hazır-la-n-dı fiilinde, -n eki var ve hazırlanan kişi de belli: kardeşi.
Adam, korktuğu için gizlenmişti. → giz-le-n-di fiilinde -n eki var ve gizlenme işini yapan belli: adam.

İşteş Fiil

• Gerçekleştirmek için birden çok özneye ihtiyaç duyulan fiiller, işteş fiilleridir.
• Fiiller -ş eki alarak işteş fiil olurlar.
  “Paraları elleri titreyerek, gözleri parlayarak, nefeslerini burundan alarak bölüştüler.” – Hüseyin Rahmi Gürpınar
  Bölüşmek eylemini gerçekleştirmek için birden fazla kişiye ihtiyaç duyulur.

• Kimi işteş fiillerde işteşlik eki olan “-ş”, kök ya da gövde ile kaynaşmıştır: savaşmak, kavuşmak gibi.
• Kimi işteş fiillerde işteşlik eki, isimden isim yapma eki olan “-la” ile kaynaşmıştır: dertleşmek, mektuplaşmak gibi.

İşteş çatılı fiillerin bazısında öznelerin hareketleri birbirlerine karşıyken, bazılarında ise fiilin ortaklaşa yapılması söz konusudur.
Kısa süreliğine bakıştılar. (Karşılıklı)
İnsanlar etrafta kaçışıyorlar. (Birlikte)

Nesnesine Göre Fiiller: Geçişli ve Geçişsiz Fiiller

Geçişli Fiil

• Nesne alabilen fiillere geçişli fiil denir.
• Bir fiilin geçişli olabilmesi için o fiilin kullanıldığı cümlede nesnenin de kullanılmış olması gerekmez.
• Önemli olan, fiilin nesneyi alabilecek durumda olmasıdır.
• Geçişli fiil, neyi, kimi, nereyi sorularına cevap verebilen fiildir.
  “Bana umutsuz bir sesle son raporları okudu.” – F. R. Atay → Neyi okudu, son raporları
  Şaşkınım, çenem, dudaklarım, dilim sanki artık beni dinlemiyorlar.” –A. Ümit

Geçişsiz Fiil

• Nesne alamayan fiillere geçişsiz fiil denir.
  “O günden beri enişte beyle oturuyorum.” – Sermet Muhtar Alus
  İhtiyar Süleyman Çavuş’un ellerinde büyüdüm.” – Aka Gündüz
  Şerefli insanlar olarak yaşayacak, şerefli insanlar olarak öleceğiz.” – Esat Mahmut Karakurt
  Yukarıdaki cümlelerdeki fiillere neyi, kimi, nereyi soruları sorulursa cevap alınmaz, o yüzden bu fiiller geçişsizdir.
  Neyi, kimi oturuyorum?
  Neyi, kimi büyüdüm?
  Neyi, kimi öleceğiz?
  

Oldurgan Fiil

Geçişsiz bir fiilin “-r, -ar, -er -dır, -t” eklerinden birini alarak nesne alabilir duruma getirilmesiyle oluşturulan geçişli fiillere “oldurgan fiil” denir.

Söz gelimi “in-”(mek) fiili, geçişsizdir. Bu fiil “-dir” ekiyle “indir-”(mek) şekline getirildiğinde fiilin nesne
alabilecek duruma gelir.

Kısaca oldurgan fiil, geçişsiz bir fiilin yukarıdaki eklerle türetilmesi ile oluşur ve tespit ederken sırası ile şu işlemi yaparız.:
1. -r, -ar, -er -dır, -t ekleri var mı?
2. Bu ekleri alan sözcüğün kökündeki fiil geçişsiz mi?
Yemekleri pişirdi.
1. (i)-r eki var.
2. Fiilin kökü piş-(mek)
3. Onu pişmek diyemediğimize göre pişmek geçişsiz
4. Geçişsiz piş- fiili -(i)r eki ile pişir-(mek) olmuş, artık nesne alabilir bir fiil yapılmış, oldurulmuş.

Ettirgen Fiil

Zaten geçişliyken yine “-r, -ar, -er -t, -dır” eklerinden birini alarak geçişlilik niteliğini arttıran fiillere “ettirgen fiil” denir.

Kısaca yine yukarıda yaptığımız gibi fiilde -r, -ar, -er -t, -dır ekleri varsa fiilin kökü geçişli mi geçişsiz mi diye kontrol edeceğiz. Geçişli ise ettirgen fiil değilse oldurgan fiil diyeceğiz.
“Onu arattı” → ara-t-tı → -t eki ile tiremiş → ara- fiili geçişli → ettirgen diyebiliriz.

• Ayrıca ettirgen fiillerde özne, işi yapan değil, yaptırandır.
• Ettirgen fiillerde eylemin aracılı bir şekilde ikinci yada üçüncü bir özneye yaptırılması söz konusudur.

• Twitter
• YouTube
• Instagram

8.Sınıf Fiilde Çatı Konu Anlatımı PDF olarak indirip çalışabilirsiniz. Etken, Edilgen, Geçişli, Geçişsiz Fiiller.