Fiil Konu Anlatımı KPSS PDF – Fiiller (Eylem)

Fiil Konu Anlatımı KPSS PDF – Fiiller (Eylem) konusunu pdf olarak sayfanın en latındaki bağlantıdan indirebilirsiniz.

Fiiller konusunu anlayabilmek için öncelikle fiil ile isim arasındaki farkları hatırlamak gerekir.

Fiiller tek başlarına ifade edilirken -mek / – mak eki ile birlikte söylenir. Bu eke mastar eki, fiilin bu şekline de fiilin mastar hâli denir. Yazmak, vermek gibi. 

Fiillerin Anlam Özelikleri: İş, Oluş, Durum Fiilleri

Fiiller bir işi, bir durumu ya da oluşu anlatan sözcüklerdir, demiştik. Bu yüzden fiiller, bildirdikleri hareketin niteliğine göre üçe ayrılırlar.

İş Fiilleri

• Yaptığımız bir işi anlatır. 
• Bu işi yapan bir kişi, varlık yani özne vardır.
• Öznenin yaptığı işten etkilenen bir nesne vardır.
• “Örneğin kır(mak) fiili bir iş fiilidir, kır(mak) fiilini yapan birisi olduğu gibi kır(mak) işini yapan kişinin kırdığı bir nesne de vardır. (“Camı kırdı.” gibi.)
• İş fiillerine kılış fiilleri de denir.
• Yaz(mak), al(mak), taşı(mak) vb. gibi 
• Bir fiilin başına “onu” sözcüğünü ekleyerek iş fiili olup olmadığını kolaylıkla anlayabiliriz.
• Onu yaz(mak), onu al(mak), onu taşı(mak) diyebildiğimiz için bunlar iş fiilidir.

Durum Fiilleri 9.Sınıf Fiiller Konu Anlatımı PDF

• Kişilerin, varlıkların içinde bulunduğu durumu anlatır.
• Durum fiilini gerçekleştiren bir kişi, varlık vardır.
• Fakat bu durumdan etkilenen bir nesne yoktur.
• Örneğin gül(mek) fiili bir durum fiilidir, gül(mek) fiilini yapan biri vardır ama bu fiili yaptığında sadece kendisi etkilenir, başka bir nesneyi. varlığı etkilemez. (“Ahmet güldü.” gibi)
• Uyu(mak), dinlen(mek), otur(mak) vb. gibi.
• Bir fiilin başına “onu” sözcüğünü ekleyerek durum fiili olup olmadığını kolaylıkla anlayabiliriz.
• Onu uyu(mak), onu dinlen(mek), onu otur(mak) diyemediğimiz için bunlar durum fiilidir.

Oluş Fiilleri

• Kişilerde, varlıklarda kendiliğinden değişen, kendiliğinden gerçekleşen olayları anlatır.
• Fiili yapan kişi, varlık, özne kendi iradesini kullanamaz. 
• Oluş fiilleri, gerçekleşmesi belirli bir süreye, zamana gerekli olan fiillerdir. 
• Örneğin yaşlan(mak) fiili bir oluş fiilidir ama yaşlanan kişi bu fiili isteyerek gerçekleştirmez ve yaşlanmak için belirli bir süre gereklidir, hemen yaşlanılmaz. 
• Uza(mak), büyü(mek), sol(mak) gibi. 
• Bir fiilin oluş fiili anlamanın kolay yolu fiili hemen yapıp yapamayacağımızı kontrol etmektir. 
• Hemen oturabiliriz ama hemen büyüyemeyiz.

Çekimli Fiil 9.Sınıf Fiiller Konu Anlatımı

Bir fiilin -mek / -mak eki ile yazılmış haline o fiilin mastar hâli dendiğini belirtmiştik. Fiiller cümle içerisinde mastar hali ile kullanılmazlar. Fiiller, köklerine gelen eklerle birlikte kullanılır. Fiillerin cümle içeresinde kullanıldığı hâle de çekimli fiil denir.

“Adamı Ödemiş’ten aldım geldim, her masrafını çektim.” – Necati Cumalı
 “Ömer, kalbimi en çok yoran bir sima gibi hatırımda kaldı.” – Halide Edip Adıvar
 “Hayvanlara insanca duygu ve düşünceler yormak ne derece doğrudur bunu da kestiremiyorum.” – Haldun Taner

Fiillerin alabildiği ekler kip ve kişi ekleridir. Kipler, haber ve dilek kipleri olmak üzre ikiye ayrılır.

Kip ekleri fiilin kökünden sonra gelir. Çekimli fiiller fiil kökü + kip eki + kişi eki şeklinde oluşur. Gel-i-yor–um gibi.

Haber (Bildirme) Kipleri

Şimdiki Zaman 

• Şimdi zamanın ekleri -yor ve -mekte / – makta ekleridir.
• Fiilin şu an gerçekleştiği bildirir. 
• Fiilin söylenme zamanı ile gerçekleşme zamanı aynıdır. 
• Tüm kişilerde olumlu çekimi şu şekildedir: 
  1. Tekil Şahıs      gel-i-yor-um     gel-mekte-y-im   
  2. Tekil Şahıs     gel-i-yor-sun
  3. Tekil Şahıs     gel-i-yor
  1. Çoğul Şahıs     gel-i–yor-uz
  2. Çoğul Şahıs    gel-i-yor-sunuz
  3. Çoğul Şahıs    gel-i-yor-lar
• Tüm kişilerde olumsuz çekimi şu şekildedir:
  1. Tekil Şahıs      gel-mi-yor-um     
  2. Tekil Şahıs     gel-mi-yor-sun
  3. Tekil Şahıs     gel-mi-yor
  1. Çoğul Şahıs     gel-mi-yor-uz
  2. Çoğul Şahıs    gel-mi-yor-sunuz
  3. Çoğul Şahıs    gel-mi-yor-lar

Gelecek Zaman 

• Gelecek zamanın ekleri -ecek, -acak ekleridir.
• Fiilin ileride, gelecekte gerçekleşeceğini bildirir. 
• Fiilin söylenme zamanı gerçekleşme zamanından öncedir. 
• Tüm kişilerde olumlu çekimi şu şekildedir: 
  1. Tekil Şahıs      gel-eceğ-im
  2. Tekil Şahıs     gel-ecek-sin
  3. Tekil Şahıs     gel-ecek
  1. Çoğul Şahıs     gel-ecek-iz
  2. Çoğul Şahıs    gel-ecek-siniz
  3. Çoğul Şahıs    gel-ecek-ler
• Tüm kişilerde olumsuz çekimi şu şekildedir:
  1. Tekil Şahıs      gel-me-y-eceğ-im
  2. Tekil Şahıs     gel-me-y-ecek-sin
  3. Tekil Şahıs     gel-me-y-ecek
  1. Çoğul Şahıs     gel-me-y-ecek-iz
  2. Çoğul Şahıs    gel-me-y-ecek-siniz
  3. Çoğul Şahıs    gel-me-y-ecek-ler

Geniş Zaman 

• Gelecek zamanın eki -r ekidir. Ses uyumuna göre -er, -ar, -ır, -ir, -ur, -ür hallerini alır.
• Fiilin belirli zaman aralıkları ile ve her zaman gerçekleştiğini bildirir.
• Tüm kişilerde olumlu çekimi şu şekildedir: 
  1. Tekil Şahıs      gel-ir-im
  2. Tekil Şahıs     gel-ir-sin
  3. Tekil Şahıs     gel-ir
  1. Çoğul Şahıs     gel-ir-iz
  2. Çoğul Şahıs    gel-ir-siniz
  3. Çoğul Şahıs    gel-ir-ler
• Tüm kişilerde olumsuz çekimi şu şekildedir:
• Geniş zamanın olumsuz çekiminde zaman ekimiz düşer. 
  1. Tekil Şahıs      gel-me-m
  2. Tekil Şahıs     gel-mez-sin
  3. Tekil Şahıs     gel-mez
  1. Çoğul Şahıs     gel-me-y-iz
  2. Çoğul Şahıs    gel-mez-siniz
  3. Çoğul Şahıs    gel-mez-ler

Geçmiş Zaman 

• Geçmiş zamanın eki -mi ve -di ekleridir. 
• Türkçede geçmiş zaman iki tanedir:
• Mi’li geçmiş zamana duyulan geçmiş zaman,
• Di’li geçmiş zamana görülen geçmiş zaman denir.

Duyulan Geçmiş Zaman

• Duyulan geçmiş zaman ekleri -miş, -mış, muş, -müş ekleridir.
• Fiilin gerçekleşme zamanı söylenme zamanından öncedir. 
• Fiili söyleyen kişi, gerçekleşen fiili başkasından duymuş ya da sonradan fark etmiştir.
• Tüm kişilerde olumlu çekimi şu şekildedir: 
  1. Tekil Şahıs      gel-miş-im
  2. Tekil Şahıs     gel-miş-sin
  3. Tekil Şahıs     gel-miş
  1. Çoğul Şahıs     gel-miş-iz
  2. Çoğul Şahıs    gel-miş-siniz
  3. Çoğul Şahıs    gel-miş-ler
• Tüm kişilerde olumsuz çekimi şu şekildedir: 
  1. Tekil Şahıs      gel-me-miş-im
  2. Tekil Şahıs     gel-me-miş-sin
  3. Tekil Şahıs     gel-me-miş
  1. Çoğul Şahıs     gel-me-miş-iz
  2. Çoğul Şahıs    gel-me-miş-siniz
  3. Çoğul Şahıs    gel-me-miş-ler

Dilek (Tasarlama) Kipleri

Şart Kipi

• Şart kipinin ekleri -se, -sa ekleridir. 
• Fiile şart anlamı katar, fiilin gerçekleşmesi için bir koşulumuz varsa bu kipi kullanırız. 
• Bazen de dilek anlamı katar. (Keşke yaz gelse gibi.)
• Tüm kişilerde olumlu çekimi şu şekildedir: 
  1. Tekil Şahıs      gel-se-m
  2. Tekil Şahıs     gel-se-n
  3. Tekil Şahıs     gel-se
  1. Çoğul Şahıs     gel-se-k
  2. Çoğul Şahıs    gel-se-niz
  3. Çoğul Şahıs    gel-se-ler
• Tüm kişilerde olumsuz çekimi haber kiplerinde olduğu gibi olumsuzluk eki -me,
  -ma ile yapılır: gel-me-se-m, gel-me-se-n gibi.

 İstek Kipi

• Şart kipinin ekleri -e, -a ekleridir. 
• Fiilin gerçekleşmesini istediğimiz de bu kipi kullanırız.
• Tüm kişilerde olumlu çekimi şu şekildedir: 
  1. Tekil Şahıs      gel-e-y-im (gel-e-m)
  2. Tekil Şahıs     gel-e-sin
  3. Tekil Şahıs     gel-e
  1. Çoğul Şahıs     gel-e-lim (gel-e-k)
  2. Çoğul Şahıs    gel-e-siniz
  3. Çoğul Şahıs    gel-e-ler
• Tüm kişilerde olumsuz çekimi haber kiplerinde olduğu gibi olumsuzluk eki -me,
  -ma ile yapılır: gel-me-y-e-y-im, gel-me-y-e-sin gibi.

Gereklilik Kipi 

• Gereklilik kipinin ekleri -meli, -malı ekleridir. 
• Fiile gereklilik anlamı katar, fiilin gerçekleşmesi gerekli ise bu kipi kullanırız. 
• Bazen de tahmin katar. 
• Tüm kişilerde olumlu çekimi şu şekildedir: 
  1. Tekil Şahıs      gel-meli-y-im
  2. Tekil Şahıs     gel-meli-sin
  3. Tekil Şahıs     gel-meli
  1. Çoğul Şahıs     gel-meli-y-iz
  2. Çoğul Şahıs    gel-meli-siniz
  3. Çoğul Şahıs    gel-meli-ler
• Tüm kişilerde olumsuz çekimi haber kiplerinde olduğu gibi olumsuzluk eki -me,
  -ma ile yapılır: gel-me-meli-y-im, gel-me-meli-sin gibi.

Emir Kipi 

• Emir kipinin eki yoktur.
• Fiil çekimi yapılırken kip eki kullanılmaz sadece kişi ekleri kullanılır.
• 1. Tekil ve 1.Çoğul şahıslarda çekimi yoktur, kendimize emir veremeyiz.
• Tüm kişilerde olumlu çekimi şu şekildedir: 
  1. Tekil Şahıs      ———–
  2. Tekil Şahıs     gel
  3. Tekil Şahıs     gel-sin
  1. Çoğul Şahıs     ————
  2. Çoğul Şahıs    gel-in
  3. Çoğul Şahıs    gel-sinler
• Tüm kişilerde olumsuz çekimi haber kiplerinde olduğu gibi olumsuzluk eki -me,
  -ma ile yapılır: gel-me, gel-me-y-in gibi.

Fiilde Kişi – Kişi Ekleri

• Kipleri öğrenirken çekimlediğimiz her fiilde görüldüğü gibi Türkçede fiilleri hangi kişinin yaptığını gösteren ekler vardır.
• Türkçede altı kişi bulunur. 
• Bunların üçü tekil, üçü çoğul kişilerdir: ben, sen, o, biz, siz, onlar
• Türkçede fiil çekimi, fiil+kip+kişi şeklinde olduğundan fiillerin sonundaki ekler kişi ekleridir.
• 1. Tekil Şahıs ve Eki     Ben         / -m, -ım, -im, -um, -üm
  2. Tekil Şahıs ve Eki    Sen        /  -n, -(s)ın, -(s)in, -(s)un, -(s)ün
  3. Tekil Şahıs ve Eki    O          /  eki yoktur
  1. Çoğul Şahıs ve Eki    Biz       / -ız, -iz, -uz, -üz, -k
  2. Çoğul Şahıs ve Eki    Siz     / –(s)ınız, -(s)iniz, -(s)unuz, -(s)ünüz
  3. Çoğul Şahıs ve Eki    Onlar / –lar, -ler

Örneğin gel– fiilini şimdiki zamanda 1.tekil şahıs ile çekimlemek istersek, gel-i-yor–um şeklinde çekimleriz.

Birleşik Zamanlı Fiiller (Birleşik Çekimli Fiiller) 9.Sınıf Fiiller Konu Anlatımı

Fiiller, taşıdıkları kip sayısına göre basit zamanlı fiiller ve birleşik zamanlı fiiller olmak üzere ikiye ayrılır.
Fiil, tek bir kipi bildirecek şekilde çekimlenmişse basit zamanlı fiil, birden çok kipi bildirecek şekilde çekimlenmişse “birleşik zamanlı fiil” ismini alır.

Kısaca bir çekimli fiilde birden fazla kip eki varsa o fiil birleşik zamanlı fiildir.

Şimdiye kadar örnek verdiğimiz “gel-” fiilinin tüm çekimleri hep basit zamanlı idi, “gel-” fiiline söz gelimi hem gelecek zaman hem geçmiş zaman eki ekleyerek onu birleşik zamanlı yapabiliriz: Gelecekmiş.

Türkçede birleşik zaman rastgele yapılmaz. Üç birleşik zaman vardır.

1. Hikâye birleşik zaman: Basit zamanlı fiillere “di” geçmiş zaman eki getirilerek oluşturulan birleşik
zamandır. Birleşik zamanlı fiiller adlandırılırken önce birinci kip söylenir, daha sonra hikâye, rivayet ya da şart belirtilir. Örneğin “gel-ir-di” fiili için “Gelmek fiili geniş zamanın hikâyesiyle çekimlenmiştir.” denir.

gelmeliydin → gereklilik kipinin hikâyesi
gelseydi → şart kipinin hikâyesi
geliyorduk → şimdiki zamanın hikâyesi

2. Rivayet birleşik zaman: Basit zamanlı fiillere “-miş” geçmiş zaman eki getirilerek oluşturulur.

gelirmiş → geniş zamanın rivayeti
geliyormuş → şimdiki zamanın rivayeti
gelecekmişsiniz → gelecek zamanın rivayeti

3. Şart birleşik zaman: Basit zamanlı fiillere “-sa, -se” şart kipi getirilerek oluşturulan birleşik
zamandır.

gelecekseniz→ gelecek zamanın şartı
geldiysen → görülen geçmiş zamanın şartı
gelmişse → duyulan geçmiş zamanın şartı

Fiillerde Anlam Kayması (Kip kayması, Zaman Kayması)

• Fiillerde anlam kayması, cümlede kastedilen kip ile fiilin aldığı kipin aynı olması sonucu oluşur. 
• Örneğin “Yarın Konya’ya gidiyorum.” cümlesinde kastedilen kip yarın sözcüğünden anlaşılacağı üzere gelecek zamandır lakin cümledeki fiilin aldığı kip eki şimdi zaman ekidir. Bu durumda bu cümlede anlam kayması ya da diğer adı ile zaman kayması meydana gelmiştir. 

Anlam kayması şu kiplerde olabilir: 

Görünen geçmiş zaman yerine geniş zaman kullanılması: 
Temel bir gün uçağa biner. (bindi)

Şimdiki zaman yerine geniş zaman kullanılması kullanılması: 
Müdür Bey dosyaları isterler. (istiyor)

Gelecek zaman yerine geniş zaman kullanılması kullanılması: 
Bizimkiler bu habere çok sevinir. (sevinecek)

Gelecek zaman yerine şimdiki zaman kullanılması:
Yarın seninle fuara geliyorum. (geleceğim)

Emir kipi yerine geniş zaman kullanılması: 
Yarın ilk iş o parayı yatırırsın. (yatır)

Görünen geçmiş zaman yerine şimdiki zaman kullanılması:
Öğrendiğim an hemen yanına gidiyorum. (gittim)

Geniş zaman yerine şimdiki zamanın kullanılması:
Onunla her gün film izliyoruz. (izleriz)

Emir kipi yerine istek kipinin kullanılması: 
Lütfen gürültü yapmayalım. (yapmayın)

Fiilde Yapı – Basit, Türemiş, Birleşik Fiiller

Fiilde yapı konusu, sözcükte yapı konusu ile benzerlik gösterir. Yapım eki ve çekim ekinin işlevlerini bilmemiz gerekir. 

Fiilde Yapı konusu basit fiiller, türemiş fiiller ve birleşik fiiller olmak üzere üç başlıkta incelenir.

Basit Fiiller

• Basit sözcükler gibi yapım eki almamış fiillerdir.
• Çekim eki alabilirler, çekim eki almış sözcükler de basit sözcüklerdir.
• Sev- fiili basit bir fiildir. 
• Sev-di–m şeklinde cümle içerisinde çekim ekleri ile kullanıldığında da basit fiil olarak kalır.
• Kaç-(mak), kov-(mak), şaş-(mak), bil-(mek) vb. basit fiillere örnektir.

Türemiş Fiiller

• Türemiş sözcükler gibi yapım eki almış fiillerdir. 
• Yapım ekinden sonra çekim eki gelebilir ama öncesinde fiil kökünden hemen sonra bir yapım eki vardır. 
• Türemiş fiiller, fiil ya isim olan bir sözcükten yapım eki ile türetilebilir.
• Sev-in-(mek) fiili türemiş bir fiildir. Sev-(mek) fiilinden türemiştir.
• Su-la-(mak) fiili türemiş bir fiildir. Su sözcüğünden türemiştir.

Türemiş fiiller aşağıdaki yapım ekleri ile türetilirler:

-a → Kendisini kutlu bir davaya adamıştı.
-al → Erzakımız azaldı.
-at → Bizi yıllarca aynı siyasetçiler yönetti.
-ık → Yağmur yağınca sular burada birikir.
-la →  Bizim için yemek yapmış, çay demlemiş.
-sa →  Çok susadım.
-lan →  Bu havada dışarı çıkarsa elbette hastalanır.
-laş →  Güçlerimizi bu noktada birleştirmeliyiz.
-ar →  Gözü acaba niçin morarmıştı?
-ar →  Bu para ile bu ayı zor çıkarırız.
-dır →  Burayı da karıştırdın.
-ıl →  Bu kitap seksen yıl önce yazılmış.
-n →  Birkaç dakika içinde giyinmişti.
-ır → Kararlarımızı İnternet sitemizden duyuruyoruz.
-ş → Dakikalarca bakıştık ama tek kelime konuşmadık.
-t → Anlaşılan, siz beni uyutmayacaksınız.

Birleşik Fiiller 9.Sınıf Fiiller Konu Anlatımı PDF

Birleşik fiiller, birleşik sözcükler gibi birden fazla sözcüğün bir araya gelerek oluşturduğu sözcüklerdir. Örneğin hasta sözcüğü ve ol-(mak) sözcüğü bir araya gelip hasta ol-(mak) birleşik fiilini oluştururlar. Birleşik fiiller üç şekilde oluşturulur ve üç başlık altında incelenir: 

Yardımcı Fiil ile Kurulan Birleşik Fiiller

• Et-(mek), ol-(mak), kıl-(mak), eyle-(mek) ve buyur-(mak) yardımcı fiillerinin önüne bir isim gelmesi ile oluşan birleşik fiilllerdir.
• Hasta ol-(mak), namaz kıl-(mak), yardım et-(mek), rahmet eyle-(mek), emir buyur-(mak) gibi.
• Bir isim ile yardımcı eylemin birleşmesi sırasında ses olayları gerçekleşirse birleşik fiil bitişik yazılır: 
• Kayıp ol-(mak) yerine kaybol-(mak), his et-(mek) yerine hisset-(mek) gibi.

Anlamca Kaynaşmış Birleşik Fiiller

• Anlamca kaynaymış birleşik fiiller, aslında deyimlerin fiil olarak kullanılmasıdır. 
• Ayrı ayrı farklı anlamlara gelen birden çok sözcüğün bir araya gelip mecaz tek bir anlam vermesiyle oluşan fiillerdir. 
• Göz sözcüğü ile gir-(mek) fiilinin birleşip gözüne gir-(mek) birleşik fiilini oluşturması gibi. 
• Başvur-(mak), göze gel-(mek), etekleri zil çal-(mak) vb. anlamca kaynaşmış birleşik fiillerdir.

Kurallı Birleşik Fiiller

• Kurallı Birleşik fiiller, fiillere gelen belli başlı bazı fiillerin birleşmesi ile oluşur. 
• Herhangi bir fiil+e,a,ı.i,u,ü+belirli fiilin birleşmesi ile oluşur. 
• Bu belirli fiiller bil-(mek), ver-(mek), gel-(mek), kal-(mak), dur-(mak) ve yaz-(mak) fiilleridir.
• Bu belirli fiiller birleşik fiile yeterlilik, tezlik, sürerlik ve yaklaşma anlamı katarlar. 
• Bu yüzden kurallı birleşik fiiller dört başlıkta incelenir. 

 

Yeterlilik Fiili 

• Herhangi bir fiil ile bil- fiilinin birleşmesi ile oluşturulur.
• Fiiller arasına “a” veya “e” harflerinden biri gelir.
• Cümleye gücü yetme, yeterlilik veya olasılık anlamı katar.
• Soru olarak kullanıldığında rica anlamı katar.

Okula geç kalırsam öğretmenim kızabilir. (olasılık)
Sınıfı geçebilmem için çok çalışmam gerekiyor. (gücü yetme)
Şu camı kapatabilir misin? (rica)

• Yeterlilik fiilinin olumsuzunda bil- fiili düşer ve olumsuzluk eki eklenir. Ancak aradaki ünlü muhafaza edilir:

  Saatlerdir uğraşmama rağmen bulmacayı çözemedim.
  Yarına kadar bu ödevi yetiştiremem.

Tezlik Fiili 

• Herhangi bir fiil ile ver- fiilinin birleşmesi sonucu oluşur.

• Fiiller arasında dar ünlülerden (ı, i, u, ü) biri gelir.

• Cümleye tezlik, çabukluk anlamı katar.

Kurbağa hızla uzattığı dili ile sineği yakalayıverdi.
Çocuk, annesini görünce yanına koşuverdi.
Uzanıp tutuver elimi.

• Olumsuz çekimi -me, -ma olumsuzluk eki ile yapılır.

• Olumsuzluk eki –ma, -me asıl eylemden sonra gelirse önemsizlik, yardımcı fiil olan ver-den sonra gelirse olumsuz tezlik bildirir.

  Sen de o filmi görmeyiver. (önemsizlik)
  Her şeye maydanoz oluverme. (olumsuz tezlik)

Sürerlik Fiili 

• Fiil sonuna dur-, kal-, gel- fiillerinin eklenmesi ile oluşturulur.

• Fiiller arasına “e” veya “a” harflerinden biri gelir.

• Cümleye devam etme, süreklilik anlamı katar.

  Her on yılda bir, geçmişten bu yana süregelen edebiyatı alaşağı ediyoruz. 
  Televizyonun karşısında uyuyakalmışım.
  Gidedursun turnalar, gurbet ellere.
  En başta kendi adımı görünce, listeye bakakaldım.

Yaklaşma Fiili 

• Fiil sonuna yaz- fiilinin eklenmesi ile oluşturulur.
• Fiiller arasına “e” veya “a” harflerinden biri gelir. 
• Fiilin neredeyse gerçekleştiğini, gerçekleşmesine çok yaklaştığını belirtir:

  Kaldırımda yürürken düşeyazdım.
  Onu birden karşımda görünce korkudan öleyazdım
  Heyecandan kalbim durayazdı.

• Yaklaşma fiilinin olumsuz çekimi yoktur.

Fiilde Çatı

Fiilleri iş, durum ve oluş fiilleri olarak ayırırken bir nesne ile birlikte kullanılıp kullanılmadığına ya da öznenin iradesi ile gerçekleşip gerçekleşmediklerine bakmıştık.

Fiilde çatı özelliği de çekimli fiillerin bir nesne ile birlikte kullanılabilir olup olmadıklarına ve bir özne tarafından gerçekleştirilip gerçekleştirilmediklerine göre sınıflandırılır.

Öznesine Göre Fiiller: Etken, Edilgen, Dönüşlü, İşteş Fiiller

Etken Fiil

• Etken fiillerin öznesi bellidir. Yani işi yapan bellidir.
• Etken fiiller hiçbir çatı eki almaz.
  “Anası mutfakta bir tabağa marul doğruyor.” – Y. Atılgan
  Doğruyor, fiili hiçbir çatı eki almamış. (doğ-ru-yor) Doğramak fiilini yapan kişi belli, fiil hem 3.tekil kişiyle çekimlenmiş (o doğruyor) hem de cümleye bakar ve “Kim doğruyor?” diye sorarsak “anası” cevabını alabiliriz.
  
  Pencerede dolaşan gölgelerden bir şeyler sezmeye çalışarak koşuyorum.” – Yusuf Ziya Ortaç
  Koşmak fiii hiçbir çatı eki almamış (koş-u-yor-um) ve fiil 1.tekil kişi ile çekimlenmiş: (ben koşuyor-um) özetle kişisi belli ve etken fiil.

Edilgen Fiil

• Edilgen fiillerde eylemi, işi kimin neyin yaptığı belli değildir.
• Başkası tarafından yapılma, bilinmezlik anlamı vardır.
• -l, -n, -ıl, -ın eklerini alırlar.

“Kiler daha yarım saat evvel temizlenmiştir.”  – R.N. Güntekin
Temizlenmek fiilini, temiz-le-n-miş-tir şeklinde ekine köküne ayırır isek temiz kökünden, temizlemek fiili türemiş temizle-(mek) fiiline de -n eki gelmiş ve temizlen-(mek) olmuştur. Ayrıca temizlenmek işini yapan belli değildir, kiler temizlenmiş fakat kimin tarafından? Dolayısı ile bu fiil edilgendir.

Bire doğru da akşam yemeğine oturulurdu.” – A.Ş. Hisar
Otur- fiili –ul ekini alarak oturul-(mak) fiiline dönüşmüş, edilgenlik eki almış. Ayrıca oturulmak eyleminin kimin tarafından gerçekleştiği belirsiz, öyle ise bu fiil de edilgen bir fiildir.

Dönüşlü Fiil

• Aynı öznenin, hem bir işi gerçekleştirdiğini, hem de o işten etkilendiğini gösteren fiillere dönüşlü fiil denir.
• Dönüşlü fiiller, edilgen çatılı fiillerde olduğu gibi etken çatılı fiillere “-(ı)l” ve “-(ı)n” eklerinin getirilmesiyle oluşturulur.
• Kısaca “-(ı)l” ve “-(ı)n” eklerini alan bir fiilimiz olacak ama işi yapan da belli olacak.

Kardeşim sınava çok iyi hazırlandı. → hazır-la-n-dı fiilinde, -n eki var ve hazırlanan kişi de belli: kardeşi.
Adam, korktuğu için gizlenmişti. → giz-le-n-di fiilinde -n eki var ve gizlenme işini yapan belli: adam.

İşteş Fiil

• Gerçekleştirmek için birden çok özneye ihtiyaç duyulan fiiller, işteş fiilleridir.
• Fiiller -ş eki alarak işteş fiil olurlar.
  “Paraları elleri titreyerek, gözleri parlayarak, nefeslerini burundan alarak bölüştüler.” – Hüseyin Rahmi Gürpınar
  Bölüşmek eylemini gerçekleştirmek için birden fazla kişiye ihtiyaç duyulur.

• Kimi işteş fiillerde işteşlik eki olan “-ş”, kök ya da gövde ile kaynaşmıştır: savaşmak, kavuşmak gibi.
• Kimi işteş fiillerde işteşlik eki, isimden isim yapma eki olan “-la” ile kaynaşmıştır: dertleşmek, mektuplaşmak gibi.

İşteş çatılı fiillerin bazısında öznelerin hareketleri birbirlerine karşıyken, bazılarında ise fiilin ortaklaşa yapılması söz konusudur.
Kısa süreliğine bakıştılar. (Karşılıklı)
İnsanlar etrafta kaçışıyorlar. (Birlikte)

Nesnesine Göre Fiiller: Geçişli, Geçişsiz, Oldurgan, Ettirgen Fiiller

Geçişli Fiil

• Nesne alabilen fiillere geçişli fiil denir.
• Bir fiilin geçişli olabilmesi için o fiilin kullanıldığı cümlede nesnenin de kullanılmış olması gerekmez.
• Önemli olan, fiilin nesneyi alabilecek durumda olmasıdır.
• Geçişli fiil, neyi, kimi, nereyi sorularına cevap verebilen fiildir.
  “Bana umutsuz bir sesle son raporları okudu.” – F. R. Atay → Neyi okudu, son raporları
  Şaşkınım, çenem, dudaklarım, dilim sanki artık beni dinlemiyorlar.” –A. Ümit

Geçişsiz Fiil

• Nesne alamayan fiillere geçişsiz fiil denir.
  “O günden beri enişte beyle oturuyorum.” – Sermet Muhtar Alus
  İhtiyar Süleyman Çavuş’un ellerinde büyüdüm.” – Aka Gündüz
  Şerefli insanlar olarak yaşayacak, şerefli insanlar olarak öleceğiz.” – Esat Mahmut Karakurt
  Yukarıdaki cümlelerdeki fiillere neyi, kimi, nereyi soruları sorulursa cevap alınmaz, o yüzden bu fiiller geçişsizdir.
  Neyi, kimi oturuyorum?
  Neyi, kimi büyüdüm?
  Neyi, kimi öleceğiz?
  

Oldurgan Fiil

Geçişsiz bir fiilin “-r, -ar, -er -dır, -t” eklerinden birini alarak nesne alabilir duruma getirilmesiyle oluşturulan geçişli fiillere “oldurgan fiil” denir.

Söz gelimi “in-”(mek) fiili, geçişsizdir. Bu fiil “-dir” ekiyle “indir-”(mek) şekline getirildiğinde fiilin nesne
alabilecek duruma gelir.

Kısaca oldurgan fiil, geçişsiz bir fiilin yukarıdaki eklerle türetilmesi ile oluşur ve tespit ederken sırası ile şu işlemi yaparız.:
1. -r, -ar, -er -dır, -t ekleri var mı?
2. Bu ekleri alan sözcüğün kökündeki fiil geçişsiz mi?
Yemekleri pişirdi.
1. (i)-r eki var.
2. Fiilin kökü piş-(mek)
3. Onu pişmek diyemediğimize göre pişmek geçişsiz
4. Geçişsiz piş- fiili -(i)r eki ile pişir-(mek) olmuş, artık nesne alabilir bir fiil yapılmış, oldurulmuş.

Ettirgen Fiil

Zaten geçişliyken yine “-r, -ar, -er -t, -dır” eklerinden birini alarak geçişlilik niteliğini arttıran fiillere “ettirgen fiil” denir.

Kısaca yine yukarıda yaptığımız gibi fiilde -r, -ar, -er -t, -dır ekleri varsa fiilin kökü geçişli mi geçişsiz mi diye kontrol edeceğiz. Geçişli ise ettirgen fiil değilse oldurgan fiil diyeceğiz.
“Onu arattı” → ara-t-tı → -t eki ile tiremiş → ara- fiili geçişli → ettirgen diyebiliriz.

• Ayrıca ettirgen fiillerde özne, işi yapan değil, yaptırandır.
• Ettirgen fiillerde eylemin aracılı bir şekilde ikinci yada üçüncü bir özneye yaptırılması söz konusudur.

Ek Fiil

Yargı Bildiren Sözcük: Yüklem

Ek fiil konusunu öğrenmeden önce bir cümlede yargı bildiren sözcük hangisidir, yüklem nedir gibi soruların cevabını bilmekte fayda vardır. 

Cümleler sözcüklerin birleşmesi ile oluşur fakat sözcükleri yan yana bir araya getirmek cümle kurmak için yeterli değildir. 

“Anne bakkaldan üç tane ekmek”  örneğinde sözcükleri yan yana sıraladık ama bir cümle oluşturamadık, cümle eksik kaldı ve bitmedi. 

İşte yargı bildiren bir sözcük olmadan cümleler de asla tamamlanmazlar: “Anne bakkaldan üç tane ekmek al.” cümlesinin yüklemi “al” sözcüğüdür. 

“Turgut çok başarılı bir” örneğinde de cümlemiz henüz bitmedi. “Turgut çok başarılı bir şairdi.” dediğimizde “şairdi” sözcüğü cümlenin yargısını bildirdi.

Görüldüğü üzere “al” sözcüğü bir fiil iken “şair” sözcüğü ise bir isimdir. Demek ki yüklemler isim ya da fiil olabilir. İşte ek fiiller de yüklemlerle ilgili olduğundan ek fiili iki başlık altında inceleyeceğiz: 

İsimlere Eklenen Ek Fiil 

• Türkçede yüklemlerin alabildiği kip ve kişi eklerini yalnızca fiiller alabilir. 
• Bir ismi yüklem olarak kullanmak istediğimizde bu isme bir ek fiil ekleyerek kip ve kişi eklerini isimlere getirerek onları da yüklem yapabiliriz. 
• Ek fiil dediğimiz fiil i-(mek) fiilidir. Bu i- fiilini isimlere ekleyerek onları yüklem yaparız fakat çoğu zaman bu -i fiilini cümleyi söylerken düşürürüz.Turgut çok başarı bir şairdi. (şair i-di)
  Annem gençliğinde çok güzelmiş. (güzel i-miş.)
• Ek Fiil kullanarak isim soylu sözcüklere görülen geçmiş zaman eki -di, duyulan geçmiş zaman eki –miş, şart eki –se, -sa ve ek fiilin geniş zaman çekiminde kullanılan –dir bildirme eki getirilebilir.

Ek Fiilin Görülen Geçmiş Zaman Çekimi

şairdim, şairdin, şairdi, şairdik, şairdiniz, şairdiler

Ek Fiilin Duyulan Geçmiş Zaman Çekimi

şairmişim, şairmişsin, şairmiş, şairmişiz, şairmişsiniz, şairmişler

Ek Fiilin Duyulan Şart Çekimi

şairsem, şairsen, şairse, şairsek, şairmişseniz, şairseler

Ek Fiilin Geniş Zaman Çekimi

Geniş zaman çekiminde kip eki kullanılmaz yalnızca kişi ekleri kullanılır ve üçüncü şahıs kişi eklerinden sonra – dir bildirme eki gelir.

şairim, şairsin, şairdir, şairiz, şairsiniz, şairlerdir

Fiilere Eklenen Ek Fiil 

• Türkçede bir fiil yalnızca bir tane kip ve kişi alabilir fakat iki tane kip eki alıp yüklem olan fiiller de vardır. 
• İşte bir fiile birden fazla kip eki getirmek istediğimizde de yine ek fiilden yararlanırız. Ek fiil de bir fiil olduğu için ikinci kip eki aslında bu gizli i- fiilimize gelmiş olur:yaş-ı-yor–du-k (yaş-ı-yor–i–di-k) 
  anla-mış–tı-m (anla-mış–i–di-m
• İki tane kip eki ile çekimlenmiş fiillere birleşik zamanlı fiil denir. (Ek fiil almamış yani tek kipli fiilere de basit zamanlı fiil denir.)
• Ek fiil kullanılarak fiillere de görülen geçmiş zaman eki -di, duyulan geçmiş zaman eki –miş, şart eki –se, -sa getirilebilir.
• Görülen geçmiş zaman eki -di eklendiğinde hikâye, duyulan geçmiş zaman eki -miş eklendiğinde rivayet,  şart eki –se, -sa eklendiğinde şart birleşik zaman olarak adlandırılır.

Örneğin şimdiki zamanın hikâyesi yaş-ı-yor-du, rivayeti yaş-ı-yor-muş, şartı yaş-ı-yor-sa şeklindedir.

• Birleşik zamanlı fiiller cümleye bazı anlamlar katar: 

Terk Edilmiş Alışkanlık Anlamı: 
Çocukken çok yemek yerdim.

Gerçekleşmemiş Beklenti Anlamı:
Bugün maç yapacaktık.

Küçümseme Anlamı:
En çok o çalışmışmış.

Fiiller Konu Anlatımı TYT Türkçe PDF, İş Oluş Durum Fiilleri, Birleşik Zamanlı Fiiller, Birleşik Çekimli Fiiller, Fiilde Kip ve Kişi, Fiilde Yapı, Kip ve Zaman Kayması, Fiilde Çatı Konu Anlatımı PDF olarak indirip çalışabilirsiniz.

Fiil Konu Anlatımı KPSS PDF – Fiiller (Eylem) konusunu pdf olarak sayfanın en latındaki bağlantıdan indirebilirsiniz.

Fiiller Örnek Soru Çözümü

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde şimdiki zaman kipi, kendi kip anlamıyla kullanılmıştır?
A) Dergimize verdiğiniz reklamlar gelecek ay yayımlanıyor.
B) Ve bir bakışla başlıyor aralarındaki ölümsüz sevgi.
C) Her seferinde kendini anlatıyor romanlarında.
D) Hilmi Bey, son değişiklikleri görüşüyor içeride.
E) Sen hep karamsar bir tablo çiziyorsun şiirlerinde.

Çözüm Yolu: Soru anlam kayması ya da zaman kayması dediğimiz kavram ile ilgili. Şimdi zaman ekini almış fiil, şu an gerçekleşen bir olayı mı anlatıyor yoksa başka zamanları mı kastediyor diye bakacağız. Aslında anlam sorusu gibi de düşünebiliriz.

Çözüm: A’ yayımlanı-yor fiili şimdiki zaman eki almış fakat cümledeki anlam gelecek zamanı (gelecek ay )kastediyor. B’de kastedilen zaman geçmiş, (nasıl aşık olduklarını anlatıyor), C’de geniş zaman (her seferinde ifadesi), E’de kastedilen zaman geniş (hep ifadesi). C şıkkında ise şu anda anlamı var.
Cevap C

(I) Bir gün, balıkçı kahvesinin önündeki; yarısı kırmızı, yarısı beyaz çiçek açan akasyanın dalına asılmış bir
dülger balığı gördüm. (II) Rengi denizden çıktığı zamandı. (III) Yalnız yüzgeçlerinin etrafını çeviren incecik,
ipekten bile yumuşak zarları titreyip duruyordu. (IV) Böyle bir oynama hiç görmemiştim. (V) Evet, bu bir oyundu; bir görünmez iç rüzgârının oyunuydu.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde şimdiki zamanın hikâyesiyle çekimlenmiş bir fiil vardır?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

Çözüm Yolu: Şimdiki zamanın hikâyesini istediğine göre fiilimiz, -yor-du şeklinde bitecek. -yor-du şeklinde biten fiili arayacağız. (Devrik cümle olmadıkça da çekimli fiiller cümle sonunda bulunur. Okurken göz atarak cümle sonlarına bakabiliriz.)

Çözüm: I. cümle gördüm fiili ile bitiyor, II. cümle zamandı sözcüğü ile bitiyor; zaten fiil değil (ek fiil almış isim) III. cümle dur-u-yor-du fiili ile bitiyor ki aradığımızı buydu. IV. cümle görememiştim ile beşinci cümle de yine oyunuydu ismi ile bitiyor.
Cevap C

I. Uzun uzun çalan telefona en sonunda cevap verdiler.
II. Sabah, pırıl pırıl olan hava öğlene doğru karardı birden.
III. Sandalyeleri ikişer ikişer taşıyorlardı içeriye.
Numaralanmış cümlelerdeki fiillerin anlamsal özellikleri, aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
I II III
A) Kılış Oluş Durum
B) Durum Oluş Kılış
C) Durum Kılış Oluş
D) Oluş Durum Kılış
E) Kılış Durum Oluş

Çözüm Yolu: Durum ve kılış fiilini ayırt etmek cümledeki çekimli fiillerin önüne “onu” sözcüğünü getireceğiz. Biliyorsunuz, “onu” sözcüğü getirebiliyorsak nesne alabilir; kılış fiilidir, getiremiyorsak, nesne alamaz; durum fiilidir. Kılış fiili ise hemen gerçekleşemeyen, gerçekleşmesi için belirli bir süre gerektiren fiillerdir.

Çözüm: Üç cümle olduğuna göre önce kılışı bulalım: II. cümle kararmak fiili anında gerçekleşecek bir fiil değil, bu fiil oluş fiili öyleyse. C, D ve E şıkkı elenmiş olur böylece. III. cümlede taşıyorlardı eyleminin önüne “onu” getirebilirim, öyleyse bu da kılış fiili. Cevap çıkar ama I. cümleyi de yazalım: cevap verdiler eylemi nesne alamaz, “onu” cevap verdiler diyemeyiz, durum fiili.
Cevap B

I. Yeni bir iş kurmak için dişimizi tırnağımıza takıyorduk.
II. Bu tür olumsuz durumlara asla meydan vermeyeceğiz.
III. Onun bu işin üstadı olduğunu kabul edelim.
IV. Zavallı kadın karşıdan karşıya geçerken düşeyazdı.
V. Allah’a niyaz eyliyorum hayallerimin gerçekleşmesi için.
Numaralanmış cümlelerdeki birleşik eylemler, kuruluşuna göre sınıflandırıldığında hangisi dışta kalır?

Çözüm Yolu: Birleşik fiillere örnek teşkil etmesi bakımından güzel bir soru. İkişerli eşleştirme yapacağız ve bir tanesi tek başına kalacak. Deyimlere ve devrik cümlelere dikkat edin.

Çözüm: I. cümlede “dişimizi tırnağımıza takmak” deyimi var, öyleyse bu fiil anlamca kaynaşmış. 1. cümleyi eşleştirecek bir cümle arayalım hemen: II. cümlede de “meydan vermemek” deyimi var. Öyleyse bu ikisi eşleşti. III. cümlede “kabul etmek” fiili, yardımcı fiil ile kurulmuş, bunu da eşleştirecek cümleyi bulalım, yardımcı fiil arayalım: V. cümlede “niyaz eylemek” var, yardımcı fiil ile kurulmuş. (Yardımcı fiil ile kurulanların ilk sözcük isim, ikincisi -et, -ey, -ol gibi belirli yardımcı fiillerdir.) IV: cümle tek başına kaldı. (Onun yapısını da siz bulun.)
Cevap IV

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ek eylem diğerlerinden farklı bir görevde kullanılmıştır?
A) Hayattaki en önemli şey onurlu bir yaşamdır.
B) Ak akçe kara gün içindir.
C) Sözün bittiği yer tam da burasıdır.
D) Bakarsan bağ olur, bakmazsan dağ.
E) Ne gelen vardı ne giden.

Çözüm Yolu: Ek fiil ya isimleri yüklem yapar ya da fiile gelip onları birleşik zamanlı yapar. O zaman isme mi gelmiş fiile mi gelmiş bakalım. Fiile geleni bulmak için birleşik çekimli fiil arayacağız. (İki tane kip eki alacak.)

Çözüm: A’da yaşam ismine, B’de için ismine (edat – isim soylu), C’de burası ismine, E’de var ismine gelmiş. (ulaşmak anlamında varmak olsa idi fiil olurdu.) D’de bak-ar-sa-n ve bak-maz-san fiilleri iki kip eki aldığı için birleşik çekimli fiil, demek ki ek fiil var ve fiile gelmiş.
Cevap D

Aşağıdaki dizelerin hangisinde çatı özelliği aranmaz?
A) Duyuluyor zamanın tahtayı kemirdiği
Tavan aralarında, tavan aralarında
B) Atıyor sızıların çıplak duvarda nabzı
Çivi yaralarında, çivi yaralarında
C) Bir merhamettir yanan, daracık odaların
İsli lambalarında, isli lambalarında
D) Bir sırrı sürüklüyor terlikler tıpır tıpır
İzbe sofralarında, izbe sofralarında
E) Ağlayın, aşinasız, sessiz can verenlere
Otel odalarında, otel odalarında

Çözüm Yolu: Adı üstünde fiilde çatı. İçerisinde çekimli fiil olan cümlelerde aranır, isim cümlelerinde aranmaz. (Yüklemi isim olanı bulalım.)

Çözüm: A’da duyuluyor, B’de atıyor, C’de çekimli fiil yok, D’de sürüklüyor ve E’de ağlayın çekimli fiilleri var. C’de yargı merhamettir sözcüğünde, yüklem isim.
Cevap C

Okul, belediye ekipleri tarafından boyandı.
Bu cümleyle özne-yüklem ilişkisi bakımından özdeş olan cümle aşağıdakilerden hangisidir?
A) Gökyüzünü birbirinden renkli uçurtmalar kaplamış.
B) Rus heyet şirketin toplantı salonuna alındı.
C) Kuşlar neşeyle uçuşuyor sanki bugün.
D) Şehir, koyu bir sis tabakasına bürünmüş.
E) Kendinizi kötü alışkanlıklardan korumalısınız.

Çözüm Yolu: Özne yüklem ilişkisi deyince akla ilk etken edilgenlik gelir, onlar yoksa dönüşlü mü işteş mi diye bakılır. Edilgenlikte de başkası tarafından yapılma anlam vardır. Bakalım.

Çözüm: Boya-n-dı eyleminde -n çat ekimize diikkat edelim. Bu ek etkeni edilgen ya da dönüşlü yapar. Başkası tarafından boyandı diyebiliyorsam isem bu fiil edilgendir. (cümleye aldırmayın) Şıklarda da başkası tarafından yapılma anlamı ararım. B şıkkında “başkası tarafından” alındı diyebilirim ama diğer şıklarda bu anlam yok.
Cevap B

Buranın mis gibi havasına ve tertemiz doğasına bayıldık.
Bu cümledeki yüklemin çatı özellikleri aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
A) Etken – geçişli B) Edilgen – geçişsiz
C) Edilgen – oldurgan D) Etken – geçişsiz
E) Dönüşlü – geçişsiz

Çözüm Yolu: Bu soruda öncelikle geçişli mi geçişsiz diye bakıp (bariz olan o) şıkları eler sonra da diğer çatı özelliklerine bakarız. Ya da sadece fiili odaklanıp aldığı eklere ve nesne alıp alamamasına bakarız.

Çözüm: Fiil bay-(ı)l-dık-k, -l çatı ekimiz var. Bu ek ya edilgen ya dönüşlü yapar. Fiili gerçekleştiren “biz” olduğuna göre edilgen değil; dönüşlüdür. Dönüşlü tek şıkta olduğu için cevap çıkar.
II. Yol: Fiilin başına onu getirince, geçişsiz olduğunu anlarız. Etken mi edilgen mi dönüşlü mü diye bakarız. (-l ekini fark etmezsek etken diyebiliriz, aman dikkat.)
Cevap E

Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi ettirgen çatılı bir eylemdir?
A) Etrafı çarçabuk toparlayıp sofrayı kurdurduk.
B) Gölün kenarında kuzular otluyordu.
C) Semtimize giden son otobüse yetiştim.
D) Ayaklarımı denize uzatıp çay içiyorum.
E) Yolculuğun bu denli uzaması bizi endişelendiriyor.

Çözüm Yolu: Ettirgen dediğine göre “-r, -ar, -er -t, -dır” ekleri alan bir fiil arayacağız ve bu fiilin kökündeki fiil ise geçişli olacak. Ya da anlamsal olarak “başkasına yaptırma” anlamı arayacağız.

Çözüm: A’da kurdurduk eyleminde “başkasına” kurdurduk anlamı var. Ayrıca -dır ekimiz de mevcut. B,C, D şıklarında eklerimiz zaten yok. E şıkkında ise ekimiz var ama endişelenmek fiili geçişli değil ayrıca başkasına yaptırma anlamı yok.
Cevap A

Fiiller Çıkmış Soru Çözümü

1. Aşağıdaki dizelerin hangisinde yüklem bileşik zamanlı bir fiildir? (ÖYS 1991)

A) Mermiler altında geçerek suyu
Yollara döküldü bahtsız kafile
B) Tutuşurken ufuk uzakta yer yer
Alçalan akşamlarda sular karardı
C) Bu akşam rüyamda Leylâ’yı gördüm
Derdini ağlarken yanan bir muma
D) Susamış ruhumla mesafelere
Hiçbir şey bağlamaz beni bir yere
E) Mucize başlamıştı eşsiz ve çılgın
Yıkanan kuşlar gibi enginlerde

Çözüm Yolu: Birden fazla kip eki (zaman ekleri, birleşik zamanlı değiği için) almış çekimli fiili bulacağız.

Çözüm: A’da dökül-dü, B’de tutuş-ur-ken, C’de gör-dü-m, D’de bağla-maz fiillerinde görüldüğü üzere tek zaman eki var. E’de başla-mış-tı fiilinde hem -mış hem -tı geçmiş zaman eki var.
Cevap E

Aşağıdaki dizelerin hangisinde yüklem, gereklilik kipindedir? (ÖSS 1992)
A) Çınar yeşili sundurmamda
Bakmalıyım ayçiçeği tarlasına
B) Akçakavaklar ıslanırken
Örter bizi güz ananın yaprakları
C) İşte duruyor bir çocuk
Mürdüm eriği gözleriyle
D) Bir yüce dağdan bir yüce dağa
Dikmişim ışıklı direklerimi
E) Kırmızı alıç boncuğunu
Alıp dizdim sevginin ipliğine

Çözüm Yolu: Gereklilik kipi dediğine göre- -meli, -malı ekini almış fiili bulacağız.

Çözüm: A’da bak-malı-y-ım fiilinde gereklilik kipi eki mevcut. Diğer şıklarda yok. (Diğer şıklardaki fiilleri artık bulabileceğinizi düşünüyorum.)
Cevap A

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde eylemin kipinde bir anlam kayması olmuştur? (ÖSS 1994)

A) Pazar günü gelmeye çalışacağım.
B) Sabahları erken kalkmayı sevmiyorum.
C) Yağmur yağdığı için gelememiş.
D) Söz verdi, yarın buraya uğrayacak.
E) İstanbul’a gitmekten vazgeçmişler.

Çözüm Yolu: Fiilin aldığı zaman eki ile cümlede kastedilen zamanı karşılaştıracağız.

Çözüm: A’da çalış-acak-ım gelecek zaman ve cümlede pazar günü ifadesi var, B’de sev-mi-yor-um şimdiki zaman ama cümledeki sabahları ifadesi (her sabah) geniş zamana gönderme yapıyor.
C’de geçmiş zaman, kip kayması yok. E’de geçmiş zaman, kip kayması yok.
Cevap B

Fiil Konu Anlatımı KPSS PDF – Fiiller (Eylem) konusunu pdf olarak sayfanın en altındaki bağlantıdan indirebilirsiniz.

Fiil Konu Anlatımı KPSS PDF – Fiiller (Eylem) konusunu pdf olarak sayfanın en altındaki bağlantıdan indirebilirsiniz.

Fiil Konu Anlatımı KPSS Türkçe Ders Notunu PDF olarak indirmek için tıklayınız.

Fiiller Konu Anlatımı TYT PDF olarak indirebilirsiniz.