Divan Edebiyatı Şairleri, Yazarları, Eserleri PDF

Hoca Denhani

• Divan şiirinin ilk temsilcisi kabul edilir.
• Din dışı konularda yazan ilk şairdir.
• Çağdaşları dini – tasavvufi konularda yazarken o aşk, şarap, doğa gibi konuları ile almıştır.
• Eser: 20 bin beyitlik “Selçuklu Şehnâmesi” yazdığı söylense de bu eser günümüze ulaşamamıştır.

Mevlana Celaleddin Rûmi

• Eserlerini Farsça olarak kaleme almıştır.
• Şems-i Tebrizi ile tanıştıtan sonra tasavvuf yoluna girmiştir.
• Tüm dünyanın tanıdığı büyük bir mutasavvıftır.
• Mevlana’nın ölüm tarihi olan 17 Aralık’ta “düğün gecesi” anlamına gelen “Şeb-i Arus” törenleri yapılır.
• Sevgi, hoşgörü, hümanizm denilince akla gelir.
• Eserleri: Mesnevi (26 bin beyit, didaktik), Divan-ı Kebir (“Şemsu’l-Hakâyık da denir, tasavvufi aşkı konu edinir.), Mektubat, Fih-i Mafih (tasavvuf sohbetleri) Mecalis-i Seb’a (Yedi vaaz)

Sultan Veled

• Mevlana’nın büyük oğludur.
• Mevlevilik tarikatını kurdu ve sistemleştirdi.
• Aruz vezniyle Türkçe şiir yazma geleneğinin oluşmasında katkısı olmuştur.
• Eserleri: Divan (tasavvufi şiirler) İbtidânâme (mesnevi), Rebâbnâme (mesnevi), İntihânâme (Farsça mesnevi), Maarif (Dinî, ahlaki mensur eser)

Ahmet Fakih

• Önemli mutasavvıflardandır. Horasan‘dan Konya’ya göç etmiş, Mevlana’nın babasından fıkıh dersleri almıştır.
• Eser: Çarhname (kaside)

Şeyyad Hamza

• Dinî ve tasavvufi şiirler yazmış, hem hece hem aruzu kullanmıştır.
• Şiirlerini Eski Anadolu Türkçesi ile yazmıştır.
• Eser: Yusuf u Züleyha (İlk Yusuf ve Züleyha mesnevisidir.), Dâsitân-ı Sultân Mahmûd (mesnevi)

Gülşehri

• Türkçeyi sanat dili haline getirmeye çalışmıştır.
• Eser: Mantıku’t-Tayr (Kuş Dili) ( Kuşların Hüthüt adlı kuşun önderliğinde, padişahları olan Simurg /Anka kuşunu aramaları anlatılır. Tasavvufi bir mesnevidir.)

Âşık Paşa

• Anadolu Türkçesinin edebiyat dili olaması için çabalamıştır.
• Hem aruz hem heceyi kullanmış, sade bir dille yazmıştır.
• Çağdaşları gibi mutasavvıf bir şairdir. Türk diline önem verilmesi gerektiğini söyler.
• Eser: Garipname, Türk edebiyatındaki ilk büyük telif mesnevidir.
  Fakrnâme (tasavvufi mesnevi)

Ahmedi

• Çağdaşlarının aksine din dışı konulara (aşk, şarap, eğlence, tarih) yer vermiştir.
• Eser: İskendername (Büyük İskender’in hayatını anlatan mesnevi)
  Cemşid u Hurşid (Çin hükümdarı Cemşid ile Rum kayserinin kızı Hurşid arasındaki aşkı anlatan mesnevi)

Kadı Burhanettin

• Azeri Türkçesiyle yazdığı tuyuğları ve gazelleri ile tanıdır.
• Özellikle tuyuğ denilince akla gelen ilk isimdir.
• Eratna Beyi tarafından Kayseri kadılığına getirilmiş, beylik yıılınca Sivasta kendi hükümdarlığını (Kadı Burhanettin Devleti) ilan etmiştir. 18 yıl hüküm sürmüştür.

Seyyit Nesimî

• Azeri Türkçesiyle yazdığı tuyuğları ile tanıdır.
• Alevî – Bektaşi geleneğinde 7 ulu ozandan biridir. Azerbaycan’da kendisine çok önem verilir.
• Hurufîlik tarikatina mensuptur ve şiirleri ile hurufîliği yaymaya çalışmıştır.
• Bu sebeple derisi yüzülerek öldürülmüştür.

Hoca Mesut

• Asıl adı Mesut bin Ahmet’tir.
• Firdevsî ve Sadi Şirazi’den çeviriler yapmıştır.
• Eser: Süheyl ü Nevbahar (Yemen padişahının oğlu Süheyl ile Çin hükümdarının kızı Nevbahar arasındaki aşk)
  Ferhengname-i Sadi (Sadi-i Şirazi’nin “Bostan” adlı eserini edebiyatımızdaki ilk manzum çevirisidir.)

Şeyhî

• Divan şiirinin ilk usta şailerindendir. Divan edebiyatı kurallarını derli toplu ilk uygulan şairdir.
• Gazeli ev yapmaya mesneviyi ise şehir kurmaya benzetmiştir.
• Kendisine tımar olarak verilen köye giderken eski tımar sahipleri tarafından dap edilmiş, bunun üzerine ünlü Harname’yi yazmıştır.
• Harname, edebiyatımızın hiciv ve fabl türündeki ilk eseridir.
• Harname’de boynuz umarken kulaktan olan bir eşeğin öyküsü anlatılır.
• 15. yy.da mesnevi ustası Şeyhî’dir.
• Eser: Harname (alegorik mesnevi), Hüsrev ü Şirin (konusu aşk olan mesnevi)

Mesihî

• Edebiyatımızda şehrengiz türünün ilk örneğini vermiştir: Edirne Şehrengizi

Necati

• 15. yy.da gazelin en büyük ustasıdır.
• Türkçenin sanat dili olması için çabalamıştır, dili anlaşılırdır.
• Divan şiirinde atasözlerini, halk söyleyişlerini,deyimleri kullanan ilk şairlerdendir.

Süleyman Çelebi

• Vesiletü’n-Necat adlı mesnevisiyle Türk edebiyatına özgü ilk ve en başarılı mevliti yazmıştır.

Ahmet Paşa

• Fatih Sultan Mehmet’in veziridir.
• Fatih tarafındn idama mahkum edilince “Kerem” redifli kasideyi yazmış, bunun üzerine affedilmiştir.
• 15. YY kaside ustasıdır ve nazire yazma geleneğinin öncüsüdür.
• Sadece din dışı konularda yazmıştır.

Ali Şîr Nevai

• Çağatay sahasının ünlü şairidir.
• Türk edebiyatının ilk şairler tezkiresi olan Mecalisü’n-Nefais’i yazmıştır.
• Hamse sahibi ilk Türk şairidir.
• Türkçenin Farsçadan üstün olduğunu ispatlamak amacıyla Muhakemetü’l-Lügateyn adlı sözlüğü yazmıştır.
• Aruz hakkında toplu bilgiler vermek üzere kaleme aldığı Mizanü’l-Evzan, “türkü” sözcüğünün geçtiği ilk eserdir.

Hamdullah Hamdi

• Hamse sahibidir.
• Edebiyatımızdaki en güzel Yusuf u Züleyha mesnevisi onundur.

Ahmet Dai

• Hem nazım hem nesir çok sayıda eseri vardır.
• Çengname isimli mesnevisyle tanınmıştır.
• Çengname, alegorik bi mesnevidir. Bir çalgı aleti olan çengin dört parçası şeriat, tarikat, marifet ve hakiaktı temsil eder.

Fuzuli

• Gazelde başarılıdır, Divan edebiyatının en başarılı lirik şairlerindendir.
• Dili dönemine göre sadedir, Azeri şivesi ile yazmıştır.
• Onun aşkı platoniktir, kavuşmayı sevmez. Her kavuşmanın ardından bir ayrılık geleceğini bilir.
• Izdırap şairidir, aşk acısı çekmekten hoşlanır.
• Mazmun kullanmada ustadır.
• Gençliğinde beşeri aşkı, eğitim aldıktan sonra tasavvufi aşkı anlatmıştır. Beşeri aşk, ilahi aşka giden ilk basamaktır.
• Eserleri:
  Leyla vü Mecnun: Edebiyatımızın en güzel Leyla ile Mecnun mesnevisi kabul edilir.
  Şikâyetname: Kendisine vakıf gelirlerinden bağlanan 9 akçelik maaşı alamaması sonucu memurların yaptığı yolsuzlukları ve yedikleri rüşveti anlatan hiciv içerikli bir mektuptur.
  Su Kasidesi: Hz. Muhammed’i anlatan naat türündeki kaside.
  Beng ü Bade: Beng (afyon, esrar) ile bade (şarap) arasındaki konuşma ve tartışmalardan oluşan alegorik bir mesnevidir.
  Hadîkatü’s-Süedâ: Hz. Hüseyin’in Kerbela’da şehit edişlini anlatan mensur bir eser.

Bâkî

• Yaşadığı dönemde Sultanü’ş-Şuara (Şairler Sultanı) olarak anılmıştır.
• Zevk ve eğlence şairidir. Dini ve tasavvufi konularda şiir yazmamıştır.
• Gazel üstadıdır, hiç mesnevi yazmamıştır.
• Şiire temiz bir İstanbul Türkçesi getirmiştir, dili oldukça sadedir.
• Terkibibent nazım şekliyle yazdığı Kanuni Mersiyesi ünlüdür.
• Kanuni devrinin ihtişamını şiirlerine yansıtmıştır.
• Müderrislik, kadılık ve kazaskerlik yapmış, şeyhülislam olmak istemiş fakat bu isteğine kavuşamadan vefat etmiştir.
• Şiirleri nazım tekniği yönünden kusursuzdur.

Zâtî

• Döneminde üstad kabul edilmiş Bâkî, Taşlıcalı Yahya ve Hayalî gibi önemli birçok şaire ustalık yapmıştır.
• Beyazıt Camii avlusundaki dükkanı Bâkî gibi birçok şaiirin buluşma noktası olmuştur.
• Eser: Şem ü Pervane, Edirne Şehrengizi, Siyer-i Nebî

Bağdatlı Ruhi

• Toplumsal aksaklıkları dile getiren hicivleriyle öne çıkmıştır.
• Sosyal hiciv içerikli Terkib-i Bent’i bu tür eserlerin en ünlüsü kabul edilir.
• Bu Terkibi-i Bent’ine birçok nazire yazılmıştır, bunların içinde en ünlüsü de Tanzimat şairlerinden Ziya Paşa’ya aittir.

Taşlıcalı Yahya

• Kanuni’nin kendi oğlu Şehzade Mustafa’yı boğdurarak öldürmesi üzerine yazdığı Şehzade Mustafa Mersiyesi ile ünlüdür.

Hayâlî

• Asıl Adı Mehmet’tir. “Bekâr Memi” diye anılmıştır.
• Dönemin bütün tezkire yazarları onun büyük bir şair olduğu söyler.
• Şiirlerinde mahallileşme akımının izleri görülmektedir.
• Taşlıcalı Yahya Bey ile birlikte Kanunî’in Bağdat seferinde bulunmuş, orada Fuzûlî ile tanışmıştır.

Nef’i

• Divan şiirinin en büyük yergi ve övgü şairidir, kaside ustasıdır.
• Genellikle din dışı konulu şiirler yazmıştır.
• Birçok devlet adamına yönelik korkusuzca hicivler yazmıştır.
• IV. Murat‘ın hiciv yazma emrine uymadığı için boğrurularak öldürülmüştür.
• Siham-ı Kaza (Kader Okları) adlı eseri hiciv tarzındaki en önemli eserlerindendir.
• Tuhfetü’l-Uşşak isimli 97 beyitlik kasidesi Aşıkların Armağanı anlamna gelir.

Nâbî

• Hikemî şiirin (didaktik) öncüsü ve en büyük temsilcisidir.
• En önemli iki eser Hayriyye ve Hayrâbâd‘dır.
• Hayriyye, oğlu Mehmet için yazdığı didaktik ve sosyal hiciv içerikli bir mesnevidir.
• Hayrâbâd, âşıkane konulu bir mesnevidir.

Nâilî

• Sebk-i Hindî akımının edebiyatımızdaki ilk temsilcisidir.
• İmge, sembol, hayallerle yüklü ağır bir dil kullanmıştır.
• Şarkının ilk örneklerini vermiştir.

Neşâtî

• Sebk-i Hindî akımının temsilcisidir.
• Kasidede Nefi’yi üstad kabul etmiştir.
• Gazelleri ile ün yapmıştır.
  Eser: Hilye-i Enbiya mesnevisi ve Edirne’yi anlatan Şehrengiz’i vardır.

Nev’izade Atayi

• Hamse sahibidir.
• Ününü de mesnevilerle kazanmıştır.

Azmizâde Hâleti

• Âlim bir şairdir, hayatını okumakla geçirmiştir.
• Divan edebiyatının en tanınmış, en usta rubai sanatçısıdır.

Şeyhülislam Yahya

• Şiirlerinde sade bir İstanbul Türkçesi kullanmıştır.
• Zevk, eğlence, şarap, meyhane temalı, rindâne ve âşıkane gazeller yazmıştır.

Nedim

• Şarkı deyine akla gelir, şarkının en önemli ustasıdır.
• Lale Devri’nin zevk ve eğlence şaiirdir.
• İstanbul Türkçesini şiir dili haline getirmiştir.
• İstanbul şairidir.
• Dini tasavvufi konuarda hiç yazmamıştır.
• Hece ölçüsü ile yazılmış iki koşması bulunur, bunlardan biri Nedim’in Türküsü diye anılır.

Şeyh Galip

• Mevlevi şeyhidir, Galip Dede olarak da bilinir.
• Divan edebiyatının son büyük şairi kabul edilir.
• Sebk-i Hindî akımının önemli temsilcisidir.
• Dolayısıyla dili oldukça ağır, imgeli, süslüdür.
• İlahi aşkı anlatan Hüsn ü Aşk adlı tasavvufi, alegorik mesnevisi edebiyatımızın en güzel ve en başarılı örneklerindendir.
• Nabi’nin Hayrabad‘ı edebiyat ortamlarında çok övülür ve Hayrabad’a nazire yazılamaz denir. Şeyh Galip bunun üzerine altı ay gibi kısa sürede Hüsn ü Aşk’ı yazar.

Sünbülzade Vehbi

• Nedim’i örmek almış, onun gibi İstanbul’un güzelliklerini anlatmıştır.
• Nâbî’nin Hayriyye’sini örnek alarak yazdığı Lutfiyye adlı didaktik mesnevisini oğlu için yazmıştır.
• Dili sadedir.

Enderunlu Fazıl

• Şiirlerinde zevk düşkünlüğü, laubalilik ve basitlik göze çarpar.
• Eserleri: Defter-i Aşk, Hubanname, Çenginame, Zenanname (mesnevi)

19. YY DİVAN EDEBİYATI ŞAİRLERİ

Enderunlu Vasıf

• Mahallileşme akımının önemli temsilcisidir.
• Divan edebiyatında şarkı nazım biçimini en çok kullanan şairdir.
• Nedim‘in en büyük takipçisidir.

Keçecizade İzzet Molla

• Divan şiiri ile Tanzimat şiiri arasında bir köprü görevi üstlenmiştir.
• Şiirlerine mahalli renkler katmış, halk şiiri ve sanatçılarıyla ilgilenmiş, hece vezniyle türküler yazmıştır.
• En ünlü eseri Keşan’a sürgün edilişini anlattığı “Mihnet-i Keşan” adlı mesnevisidir.
• Hüsn ü Aşk’a nazire olarak Gülşen i Aşk’ı yazmıştır.

Sinan Paşa

• Süslü nesrin ilk ve en önemli temsilcisidir.
• Süslü nesrin ilk önemli örneği olan Tazarruname adlı eseriyle ünlüdür.
• Diğer eserleri: Tezkiretü’l-Evliya ve Maarifname.

Mercimek Ahmet

• Sade nesrin önemli temsilcisidir.
• En önemli eseri Farsçadan çevirdiği Kabusnâme’dir.
• Kabusnâme; siyaset, ahlak, hayat, şiir ve musiki gibi alanlarda öğütler veren bir nasihatname, siyasetnamedir.

Sehi Bey

• Anadolu sahasında ilk şairler tezkiresi olan Heşt Behişt’i (Sekiz Cennet) yazmıştır.

Seydi Ali Reis

• Türk edebiyatının ilk gezi yazısı örneği kabul edilen Mir’atü’l-Memalik (Memleketlerin Aynası) adlı eseri yazmıştır.

Piri Reis

• Büyük bir denizci ve haritacıdır.
• Dünya denizciliğinin ilk kılavuz kitabı sayılan Kitab-ı Bahriye adlı coğrafya kitabını yazmıştır.

Latifî

• Anadolu’da yazılan ikinci tezkire olan Latifi Tezkiresi‘ni yazmıştır.

Babürşah

• Türk edebiyatında ilk anı kitabı olan Babürname‘yi yazmıştır.
• Babürname, gezi yazısını örneklerini de içerir.
• Hindistan’da bulunan Babür Devletinin kurucusudur.

Nergisî

• Süslü nesrin 17. yy.daki en büyük temsilcisidir.
• Düzyazılarından oluşan Hamse adlı eseri vardır.
• 5 mensur eserden oluşan bu hamse türünün ilk ve tek örneğidir.
• Bu beş eserden en önemlisi Nihalistan‘dır.

Veysî

• Süslü nesrin önemli temsilcilerindendir.
• En ünlü eseri, Hz. Muhammed’in hayatını anlattığı Düretü’t-Tac’dıtr.

Evliya Çelebi

• Gezi türünün en ünlü ve en güzel örneği sayılan Seyahatname adlı eseri yazmıştır.

Naima

• Tarihçidir.
• Kendi adıyla anılan ünlü Naima Tarihi adlı eseri yazmıştır.

Peçevi İbrahim Efendi

• Tarihçidir.
• Kendi adıyla anılan ünlü Peçevi Tarihi adlı eseri yazmıştır.

Koçi Bey

• IV. Murad’a sunduğu risâleleri ile tanınır.

Kâtip Çelebi

• Tarih, coğrafya, biyografi, bibliyografya, tıp, siyaset, din, felsefe, tasavvuf gibi birçok alanda önemli yapıtlar vermiş bir bilim adamıdır.
• Batı dünyasında Hacı Halife ya da Hacı Kalfa adıyla da tanınmıştır.
• Avrupa’daki yenilikleri memlekete getirme düşüncesini ileri süren ilk yazardır.
• En önemli eserleri, bibliyografya kitabı olan Keşfü’z-Zünûn ve ülkeler coğrafyası niteliğinde olan Cihannüma‘dır.

Yirmisekiz Mehmet Çelebi

• Osmanlıda ilk defa devamlı bir elçilik göreviyle ülke dışına çıkan devlet görevlisi olmuştur.
• Görevi sırasında gördüklerini Sefaretname-i Fransa adlı eserinde anlatmıştır.

Seyyit Vehbi

• Surname-i Vehbî olarak da bilinen en tanınmış eseri Sûrname’dir.
• O dönemdeki İstanbul yaşantısı ve gelenekleriyle ilgili önemli bilgiler içerir.

Giritli Ali Aziz Efendi

• Türk edebiyatında modern hikâyeye geçişte önemli yere sahiptir.
• Muhayyelat ya da Muhayelât-ı Aziz Efendi adlı eseriyle bilinir. (hikâye)