10.Sınıf Fiilimsiler Konu Anlatımı – Fiilimsiler Konu Anlatımı PDF şeklinde indirebilirsiniz. 8.Sınıf Türkçe Fiilimsiler Konu anlatımı PDF ders notu indirebilirsiniz.
10.SINIF FİİLİMSİLER KONU ANLATIMI
Fiilimsiler konusunu anlayabilmek için öncelikle fiil ile isim arasındaki farkları bilmek gerekir.
İsimler
- İsimler, canlı ya da cansız varlıkları, yerleri, kavramlara verilen adlardır.
- İsimleri çevremizdeki her şeyin adı olarak görev yapan sözcükler şeklinde niteleyebiliriz.
- Eşya, araba, motor, aşk, sevgi, düşünce, ders, sınav, defter, kitap vb, gibi.
Fiiller
- Fiiller ise çevremizdeki canlı cansız varlıkların, nesnelerin yaptıkları hareketlere, işlerine, durumlarına verilen adlardır.
- Yaptığımız hareketler, işler birer fiil ya da diğer adı ile eylemdir.
- Konuşmak, yazmak, yürümek, anlatmak, durmak, çalışmak, dinlemek vb. gibi.
FİİLİMSİLER KONU ANLATIMI VİDEO
FİİİMSİLER KONU ANLATIMI
Fiilimsi Nedir?
Fiilimsiler, fiil kök ve gövdelerine getirilen çeşitli eklerle türetilen, fiil anlamlarını korumakla birlikte cümlede isim, sıfat ya da zarf görevinde kullanılan sözcüklerdir.
Fiilimsiler hem fiil hem isim, sıfat ve zarf görevlerinde kullanılabilen isimlerdir. Zaten fiilimsi sözcüğü, fiil sözcüğüne gelen -imsi ekini alarak türetilmiştir. Söz gelimi mavimsi sözcüğü maviye benzeyen demek ise fiilimsi sözcüğü de fiile benzeyen demektir.
Fiilimsinin fiile benzeyen özellikleri: Kılış, durum, oluş bildirirler yani fiil gibi yargı bildirmeye devam ederler. Fiillere gelen olumsuzluk ekini alabilirler. (-me /-ma eki)
Fiilimsinin ise benzeyen özellikleri: İsim soylu kelimelerle aynı görevlerde (isim, sıfat, zarf) kullanılabilmelerinden ve isim soylu kelimelerin aldıkları ekleri (isim çekim ekleri ) alabilmelerinden kaynaklanır.
Fiilimsi Ne Değildir?
Fiilimsiler çekimli fiil değildir. Fiiller gibi herhangi bir kipte çekimlenemezler, fiillerin aldığı kip ve kişi eklerini alamazlar. Bunu örneklendirelim:
Eve gel-i–yor–um. [ben şimdiki zamanda geliyorum]
Gel-(mek) fiili şimdi zaman kip eki ile kişi ekini almış, cümlede yüklem görevinde. Bu yüzden çekimli fiil.
Gelmek yorucu bir iştir.
Gelmek sözcüğü kip ya da kişi eki almamış, bir isim gibi kullanılmış. Bu yüzden fiilimsi. Ayrıca fiiller cümlede sadece yüklem görevi üstlenebilirler, unutmayalım.
Fiilimsileri fiilimsi eklerini ezberleyerek bulmaya çalışmak ilk aşamada sizi yanıltabilir.
Bunun yerine: Cümledeki yüklemi ve varsa şart kipi -(sa) alan kelimeyi çıkarıyoruz. Cümlede fiiller sadece yüklem olabileceği için, yüklemleri elediğinizde fiile benzeyen sözcükler fiilimsidir.
“Yürüyerek eve gidiyorum” cümlesinde yüklem olan “gidiyorum” sözcüğünün üzerini çizin. Geriye kalan sözcükler, “yürüyerek ve eve” sözcükleri. Bunlardan “ev” sözcüğü isim, “yürüyerek” sözcüğü ise fiile benziyor. Tebrikler, fiilimsiyi buldunuz.
Tek isteği bir an önce eve gitmek-ti. (gitmek-i-di) → gitmek isim fiili -i ek fiili sayesinde yüklem olarak kullanılmış.
Fiilimsinin ne olduğuna dair kafamızda bir şeyler oluşmaya başladı, şimdi fiilimsi türlerine bakalım:
Türkçede isim-fiil (mastar), sıfat-fiil (ortaç) ve zarf-fiil (ulaç) olmak üzere üç fiilimsi türü vardır.
1. İSİM – FİİL
Fiillere -me, -mek veya –iş eklerinin gelmesi ile oluşur.
Bu ekler, ses uyumuna -ma, -mak , –ış,-uş,-üş şeklinde uyarlar.
Aklımızda ma-ış-mak (mayışmak) şeklinde tutabiliriz.
Cümlede diğer isimler gibi, isim çekim eklerini alabilir; özne, nesne, dolaylı tümleç görevlerinde kullanılabilir.
“Bu günlerde herkes gitmek istiyor.” – C. Yücel
“İnsanın sözünün başkalarına ulaştığını, onlarla buluştuğunu görmesi güzel bir duygu.” – N. Meriç
“Görenin kanını kaynatan bir tadı vardı duruşunun, bakışının.” – Y. Kemal
1.İsim-fiil eki olan “-ma, -me”, olumsuzluk ekiyle karıştırılmamalıdır:
Bilmediğiniz konuları sormayı unutmayınız.
bilmediğiniz → olumsuzluk eki, unutmayınız → olumsuzluk eki,
sormayı →isim fiil eki
2. Bir kelimede hem olumsuzluk eki hem de isim-fiil eki varsa ilki, olumsuzluk; ikincisi, isim-fiil
ekidir:
Onu dinle – me – me – ye karar vermiş.
3. Tüm isim – fiillerin aynı zamanda olumsuz şekilleri de vardır: okumamak, bakmayış, gitmemek, görmeyiş, yazmamak gibi.
4. Kalıcı isim: Bazı isim fiiller zamanla bir nesnenin adı haline gelebilir: çakmak, dondurma, uçurtma, kazma, kavurma, kıyma gibi. Bunlar kalıcı isim adında karşınıza çıkabilir. Fiilimsilerin kalıplaşması ile oluşmuş kalıcı isimlerin olumsuzu yapılamaz.
“Yemek yiyelim.” cümlesinde “yemek” sözcüğü isim fiil gibi görünmesine rağmen kalıcı isme dönüşmüş bir sözcüktür. → “Yememek yiyelim.” diyemez, fiilimsiler gibi olumsuzunu yapamazsınız.
2. SIFAT – FİİL
- Fiillere –en, -esi, -mez, -ar, -di(k), -di(ği), -ecek ve -miş eklerinin gelmesi ile oluşur.
Bu ekler de çoğu ekte olduğu gibi ses uyumlarına uyarlar. - Aklımızda -an, -ası, -mez , -ar ,-dik, -ecek, -miş (anası mezar dikecekmiş) şeklinde tutabiliriz.
- Sıfat-fiiller cümlede sıfat görevinde kullanılırlar.
“Sınıfta, sürekli olarak numarası yaramazlar listesinin başına yazılan kişi bendim.” -A. Kutlu
“Yarın seni götüreceğim, beğendiğin bebeği alacağım.” –H. E. Adıvar
“Ana oğul, yeni kiraladıkları eve bir pazar günü taşındılar.” –N. Cumalı
“Atatürk’ün hemen herkesin gördüğü, mektep kitaplarına kadar geçmiş bir fotoğrafı vardır.” –A. H. Tanpınar
“Yanlarında, kendileriyle ahbaplık edecek dostlar, hizmetlerine koşacak kadınlar veya erkekler görmek isterler.”-A. Ş. Hisar
dönülmez akşam – Nasıl akşam? kiraladıkları eve – Nasıl ev?
2. Bazen sıfat – fiillerden sonra gelmesi gereken isim düşer. Buna adlaşmış sıfat nedir:
Yoldan geçenleri (geçen insanları) gözlüyordu.
3. Sıfat fiillerin kalıplaşması sonucu da kalıcı isimler oluşur:
Yakacak kalmamış.
Geçmiş, anılardan ibarettir.
4. Bazı sıfat-fiil ekleriyle kip ekleri aynı seslerden oluşur. (-miş, -ecek gibi.)Dolayısıyla bu ekleri almış kelimelerin hangi görevde kullanıldığı ancak cümlenin bağlamından anlaşılır. Sıfat-fiil ekini almış kelimeler cümlede sıfat görevinde kullanılırken kip ekini almış kelimeler çekimli fiil olarak kullanılır.
Onu hiç unutmayacak. → yüklem görevinde çekimli fiil
Unutulmayacak insanlar vardır. → sıfat görevinde sıfat fiil
3. ZARF – FİİL
- Fiillere –esiye, -ip, -meden, -ince, -ken, -eli, -dikçe, -erek, -ir … -mez, -diğinde ,-e … -e, -meksizin, -cesine eklerinin getirilmesiyle oluşturulur.
- Bu ekler de çoğu ekte olduğu gibi ses uyumlarına uyarlar.
Zarf- fiiller cümlede zarf görevinde kullanılırlar.
“Halktan biri olarak oturup dinlenebileceğiniz ucuz bir kahve kalmamıştır artık.” –N. Cumalı
“Millet tütün paralarını alınca borcunu öder.” – N. Cumalı
“Çocuk köşeyi dönerken ana arkasından su içmeye gitti.” –B. R. Eyuboğlu
“Yusuf Efendi seni ölesiye seviyor Feride, dedi.”-R. N. Güntekin
“Bir sabah, daha Ali uyanmadan, semaverin başında üzerine bir fenalık gelmiş.” –S. F. Abasıyanık
“Rızam olmaksızın sana varan sevgili kızım bana döndü.” –S. F. Abasıyanık
Eski günlerimizi hatırladıkça gözlerim doluyor. → Ne zaman gözlerim doluyor?
Adamcağızı öldüresiye dövdüler. →Nasıl dövdüler?
2. Zarf fiiller zarflar gibi cümleye zaman ya da durum anlamı katarlar. Nasıl sorusu ile durum anlamı katan zarf fiili, ne zaman sorusu ile zaman anlamı katan zarf fiili bulabilirsiniz.
3. Zarf – fiilleri bulurken eklerini ezberleyip onları tespit etmektense cümlede zarfı bulmak her zaman daha net bir sonuç verir. Çünkü yukarıda sıraladığımız müstakil ekler dışında eklerle de zarf – fiiller oluşabilir:
Kudurmuşça etrafına saldırıyordu. →Nasıl saldırıyordu?
Geleceğinizi unuttuklarından hazırlık yapmamışlar.→ Niçin hazırlık yapmamışlar?
Yaz gelende yaylaya çıkalım. →Ne zaman yaylaya çıkalım?
“Çocuk köşeyi dönerken ana arkasından su içmeye gitti.” → zarf fiil grubu
“Şu dağlarda Köroğlu olmak ne güzel!” →isim fiil grubu
“Atatürk’ün hemen herkesin gördüğü, mektep kitaplarına kadar geçmiş bir fotoğrafı vardır.” –A. H. Tanpınar→ sıfat fiil grubu
(Burada bir parantez açmak gerekli, fiilimsi grupları fiilimsi ile bitmeli akademik olarak lakin MEB kazanım testlerinde fiilimsi grubunun bağlı olduğu isimleri de fiilimsi grubunun içerisine dahi etti.
“Evinde, çok güzel hazırlanmış akşam sofrası onu bekliyordu” cümlesinde fiilimsi grubu olarak “çok güzel hazırlanmış akşam sofrası” cevap olarak verildi. Cümle ögesi bulurken de faydalı olacağı için böyle öğretmek daha faydalı olabilir.)
10.Sınıf Fiilimsiler Konu Anlatımı – Fiilimsiler Konu Anlatımı PDF şeklinde indirebilirsiniz. 10.Sınıf Türkçe Fiilimsiler Konu anlatımı PDF ders notu indirebilirsiniz.
Allah razı olsun