İsimler Konu Anlatımı PDF – TYT Türkçe Konu Anlatımı – Soru Çözümü

İsimler Konu Anlatımı PDF, İsimler TYT Türkçe Konu Anlatımı Örnek ve Çıkmış Soru Çözümü ile birlikte. İsim Türleri ve Tamlaması ile Adlar Konu Anlatımı PDF olarak indirip çalışabilirsiniz.

İsimler Konu Anlatımı PDF, İsimler TYT Türkçe Konu Anlatımı PDF 

Sözcük türleri arasında çeşitli yönlerden benzerlikler ve farklar vardır. Bu benzerlikler ve farkları dikkate alarak sözcük türlerini iki ana grupta incelemek gerekir: Filler ve isim soylu kelimeler.

İsimler konusunu anlayabilmek için öncelikle fiil ile isim arasındaki farkları bilmek gerekir:

Varlıkların Niteliklerine Göre İsimler

Somut İsim

Duyu organlarının biri ya da birkaçıyla algılanabilen varlık ve nesneleri karşılayan simlere somut isim denir: kitap, defter, kedi, ev, okul, ağaç, çicek, insan, taş, dağ vb.

Soyut İsim

Duyu organlarıyla algılanamayan, gerçekte madde olarak varlığı olmayan ancak zihinde karşılığı olan kavram ve nitelikleri karşılayan isimlere soyut isim denir: bağımsızlık, demokrasi, sevgi, dostluk, düşünce vb.

Varlıkların Verilişlerine Göre İsimler

Cins İsim

Evrende çok sayıda bulunan ve ortak özellikleri olan varlıklara cins (tür) denir. Bu varlıkların aldığı isimler de cins isimlerdir. Örneğin, “masa” sözcüğü her insanın zihninde ortak olan bir nesnenin adıdır fakat “Buse” sözcüğü hepiniz için farklı insanları çağrıştırır. Masa, kalem, defter, düşünce, özgürlük, demokrasi, su, gökyüzü, ta, kağıt, makas vb. sözcükler sayısız cins sözcüğe örnek verilebilir.

Varlıkların Sayısına Göre İsimler

Tekil İsim

Çoğul ekini (-lar, -ler) almayan ve topluluk ismi olmayan tüm isimler tekildir.
Aşağıdaki cümlelerde belirtilen kelimeler, tekil isme örnek gösterilebilir:

Bu kedi çok yaramaz.
Tahtaya yazı yaz.

Çoğul İsim

Çoğul isimler, tekil isimlere getirilen “-lar, -ler” ekleriyle oluşturulur:
Aşağıdaki cümlelerde belirtilen sözcükler, çoğul isme örnek gösterilebilir:

Bu kedilerin karnı çok aç.
Tahtalar da iyice eskidi.

Topluluk İsmi

Aynı türden birden çok varlığın oluşturduğu bir bütünlüğü karşılayan isimlerdir:
Aşağıdaki cümlelerde belirtilen sözcükler, topluluk ismine örnek gösterilebilir:

Ağaçların bir araya gelmesi ile orman oluşur.
Bir futbol takımında on iki oyuncu vardır.
Cemaat Cuma namazına hazırlanıyor.
Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz, ileri!

İsim Tamlaması Konu Anlatımı

İsim tamlamaları, iki veya daha çok ismin bir araya gelip sözcüklerinin aralarında sahiplik ilişkisi olan bir söz öbeği meydana getirmesi ile oluşur.

Hemen hemen her sözcükle sınırsız sayıda tamlama kurulabilir lakin dilde isim tamlaması şeklinde ortaya çıkan söz öbekleri, tek kelime ile karşılayamayacağımız kavramları ifade edebilmek ihtiyacı ile ortaya çıkmıştır. Söz gelimi bir kapı hayal edin ve bu kapıyı açmak için kapı ile ilintili bir nesne olduğunu düşünün. Bu nesneye yeni bir isim bulmak gerektiğinde, kapı ve kapıdaki nesne arasında ilgiden yola çıkarak şöyle bir isim bulursunuz:

Kapı kol–u!

Ya aynı odada kapı ve pencere yan yana ise ve “Şunun kolu kırılmış, baksana.” dediğinizde “Hangisinin?” diyen arkadaşınıza özellikle birini belirterek cevap vermek istediğiniz de ne yaparsınız? Yeni bir tamlama daha kurarsınız:

Kapı-nın kol-u!

İsim tamlamalarında tamlayan ve tamlanan olmak üzere iki unsur vardır. Tamlayan eklerinde ilgi, tamlanan eklerinde iyelik ekleri bulunur. Bu ekler şu şekildedir:

Tamlamalarda önce tamlayan sonra tamlanan ögesi gelir:
Ev-in kapı-sı

Belirtili İsim Tamlaması

Tamlayanın ilgi, tamlananın iyelik ekini aldığı isim tamlamalarına “belirtili isim tamlaması” denir. Kısaca tamlayan da tamlanan da ek alır.

Gönlünü Şirin’in aşkı sarınca
Yol almış hayatın ufuklarınca
Faruk Nafiz Çamlıbel

Tarihin gözleri var, surlarda delik
Servi, endamlı servi, ahirete perdelik
Necip Fazıl Kısakürek

Gelinler, aynada saçını tarar
Aynanın içinde birini arar
Nazım Hikmet Ran

Belirtisiz İsim Tamlaması

Tamlayanın ilgi ekini almadığı, tamlananın iyelik ekini aldığı isim tamlamasıdır.

Bursada bir eski cami avlusu
Küçük şadırvanda şakırdayan su
Ahmet Hamdi Tanpınar

Lavanta kokuları gelir uzak mahallelerden
Yel estikçe sıra sıra kavaklar sallanır
Cahit Külebi

Duyulur bir ayak sesi gizlice
Hâlî bahçelerden rüzgâr esince
(hâlî: Tenha, boş.)
Faruk Nafiz Çamlıbel

Zirncirleme İsim Tamlaması

Bir isim tamlamasını oluşturan unsurlardan herhangi biri (tamlayanı-tamlananı) ya da her ikisi isim tamlamasıysa bu tür tamlamalara “zincirleme isim tamlaması” denir.
Bir söz öbeğine zincirleme isim tamlaması denebilmesi için o tamlamanın içinde en az bir isim tamlamasının daha olması gerekir.
Zincirleme isim tamlaması en az üç ismin kendi aralarında oluşturdukları iki isim tamlamasından oluşur.

Yapılarına Göre İsimler

Bu konuyu kavrayabilmek için çekim ekleri ile yapım eklerinin işlevinin bilinmesi gerekir:

Çekim ekleriyle yapım ekleri arasında temelde şöyle bir fark vardır:

Çekim ekleri, kelimenin anlamını ve türünü değiştirmeden ona durum, sayı, sahiplik, zaman ve şahıs kavramlarını katar; kelimelerin çekime girerek cümle oluşturmalarını sağlar; yapım ekleri ise kelimelerin anlamlarını bazen de hem anlamlarını hem türlerini değiştirir.

Basit İsim

Yapım eki almamış, başka bir kelimeyle de birleşik yapı oluşturmamış isimdir. Bir kelimenin kök durumunda bulunmasıyla sadece çekim ekini alması arasında yapı yönünden herhangi bir fark yoktur. Her iki şekilde de kelime, yapı bakımından basittir.

Türemiş İsim

Yapım eki almış isimdir: Türkçe, kitaplık, silgi vb.
Türkçede isim türetmede iki çeşit yapım ekinden yararlanılır: İsimden isim yapan ekler, fiilden isim
yapan ekler.

Birleşik İsim

Birden çok kelimenin kalıplaşmasıyla oluşmuş isimlerdir.

1. Belirtisiz isim tamlaması biçiminde kalıplaşanlar: binbaşı, insanoğlu, ayakkabı, aşevi, bilinçaltı, Samanyolu vb.
2. Yalın durumdaki iki ismin birleşmesiyle oluşanlar: hanımefendi, Beşiktaş vb.
3. Unvan gruplarının kalıplaşmasıyla oluşanlar: Bayrampaşa, Necatibey (Caddesi), Haydarpaşa vb.
4. Sıfat tamlaması biçiminde kalıplaşanlar: Kızılırmak, dikdörtgen, sivrisinek vb.
5. Bir isimle bir sıfat-fiilin kalıplaşması sonucunda oluşanlar: cankurtaran, güngörmüş, külyutmaz, basınçölçer vb.
6. İsim soylu bir kelimeyle çekimli bir fiilin kalıplaşması sonucunda oluşanlar: mirasyedi, ateşkes, albeni vb.
7. Çekimli iki fiilin kalıplaşmasıyla oluşanlar: okuryazar, kapkaç, oldubitti vb.
8. İsnat grubu şeklinde kalıplaşanlar: Adıyaman, karnıyarık, baldırıçıplak vb.

İsimler Örnek Sorular ve Çözümler

Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem topluluk ismi hem de soyut ve özel isim vardır?

A) yarın akşam gelin dedim ya
yırtık pırtık gelin zarar yok
üç işimin biri barış
biri dünya
biri de sizsiniz dedim ya
B) Tepebaşı’ndan Pera’ya girerken
Küçük bir alandan geçeceksiniz
Geçmeyin!
Sağda bir ufak dükkân vardır, benimdir
C) Trenin kalkmasına daha on dakika var,
Vagonlardan uzatmış başlarını yolcular
Bakıyorlar arkada kalacak olanlara,
“Tez geliriz” diyorlar gözleri dolanlara
D) Türkmen kiliminden çıkmış güneşe
Bir orman uğultusu
Bir yitik ağlama
Ve bitmez tükenmez bir sevgidir Ruhi Su
E) Âşık olan gölde dönderir yüzer
Yetmiş iki millet Hak deyip gezer
Bugün pîrim bana eylersin nazar
Cümlesi Mevla’nın kuludur kulu

Çözüm Yolu: Bu tip birden fazla ögeyi buldurmaya yönelik, şıkları da uzun sorularda en bariz öge hangisi ise onu bulmak zaman kazandırır. Bu soruda hızlıca şıklarda topluluk ismi aramak, bulunan şıkta da özel isim var mı diye bakmak en kısa yoldur.

Çözüm: Hızlıca şıklara göz atınca, D şıkkında “orman” sözcüğünün topluluk ismi olduğunu görürüz. Aynı şıkta “Ruhi Su” özel ismi de yer alıyor. Aynı şıkta “sevgi” sözcüğü de soyut isim.
Cevap D

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük isim değildir?
A) Danışan dağı aşmış, danışmayanın yolu şaşmış.
B) Altın yerde paslanmaz, taş yağmurdan ıslanmaz.
C) Ağacın meyvesi olunca, başını aşağı salar.
D) İyi gitmeyince kişinin işi, muhallebi yerken kırılır dişi.
E) Kaybolan koyunun kuyruğu büyük olur.

Çözüm Yolu: Bu soru tipi diğer sözcük türlerini (sıfat ve zarfı özellikle) öğrendiğinize daha karmaşık şekilde de gelebilir fakat burada sözcüğün isim mi fiil mi olduğuna dikkat etmeniz yeterli.

Çözüm: Sözcükleri çekim eklerinden ayırıp yalın hâle getirirsek koyun, muhallebi, yağmur ve meyve sözcüklerinin isim olduğu görürüz. (yağmur-mak, meyve-mak diyemeyiz.) “Aş-” sözcüğü ise hem fiillere gelen bir çekim eki almış (-mış) hem de “aş-mak” şeklinde telaffuz edebiliriz.
Cevap A

Misafirperverliğin, dostluğun ve muhabbetin sembolü olan çay; üşüdüğümüzde, yorulduğumuzda, sıcacık bir
dost sohbeti aradığımızda hep yanı başımızdadır. Kullanımı son derece yaygın, yediden yetmişe herkesin, günün her saatinde içtiği bu şifalı bitki, gündelik hayatımızın vazgeçilmez zevkleri arasında. Bir dizi karakterinin dediği gibi “Çay varsa umut var demektir.”

Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) Birleşik isim
B) Özel isim
C) Çoğul isim
D) Türemiş isim
E) Ek fiil almış isim

Çözüm Yolu: Yine birden fazla ögeyi kontrol etmemiz gereken bir soru. En bariz olanı ise özel isim, özel isimden başlayıp özel isim varsa da ek fiil almış ismi aramaya geçmek en kısa yol. (Ek diil yüklemde olduğu için kolay bulunur.)

Çözüm: Metni hızlıca okuduğumuzda özel isim olmadığı görülüyor.
Cevap B
misafirperver – birleşik isim, zevkler – çoğul isim, dostluk vb. – türemiş isim, başımızdadır – ek fiil almış isme örnek gösterilebilir.

I. Ne gezersin Şam’ ı Şarkı
Yok mu sende hiçbir korku
Terk edersin evi barkı
Beni boşa yorma gönül
II. Uzun ince bir yoldayım
Gidiyorum gündüz gece
III. Tutam yar elinden tutam
Çıkam dağlara dağlara
Olam bir yaralı bülbül
İnem bağlara bağlara
IV. Karlı dağların başında
Salkım salkım olan bulut
Saçın çözüp benim için
Yaşın yaşın ağlar mısın

Numaralanmış dizelerin hangilerinde altı çizili ikilemeler isim görevindedir?
A) I ve II. B) I ve III. C) II ve III. D) II ve IV. E) III ve IV.

Çözüm Yolu: Bu tip karşılaştırma soruları; isim, sıfat ve zarfların karşılaştırılmasına dayanır. (ÖSYM’nin sevdiği soru tipi) İsim olan bir sözcük başka bir ismi nitelerse sıfat, bir fiili nitelerse zarf olur. Dolayısıyla altı çizili sözcüklerin ismi mi fiili mi nitelediğine bakacağız, hiçbir sözcüğü nitelemiyor ise isim diyeceğiz.

Çözüm: II. şiirde “Gidiyorum gündüz gece” dizesinde, “gündüz gece” fiili niteliyor. (Nasıl sorusuna cevap veriyor: Nasıl gidiyorum?) IV. şiirde “Salkım salkım olan bulut” dizesinde, “salkım salkım” ismi niteliyor. (Nasıl bulut: Salkım salkım) Dolayısıyla II. seçenekte sıfat varken, IV. seçenekte zarf var. Bunları eleyince cevap çıkıyor. (1 ve 3 Nasıl sorusuna cevap vermiyor.)
Cevap B

İsimler TYT Çıkmış Soru Çözümleri

(I) Yeşil, upuzun kavaklıklar  geride kalıyor. Uzaktan, (II) kaleye sırtını dayayan kocamış konaklar , (III) çıplak, boz renkli tepeler  görünüyor. (IV) Konak balkonlarının korkulukları, Doğu masallarından ödünç alınmışçasına büyüleyici. Renkler (V) her ayrıntıyı belirginleştiriyor sanki; ağaçlar yeşil, şehir kahve, kale siyah.
1.Bu parçadaki altı çizili tamlamalardan hangisi, tür bakımından ötekilerden farklıdır?  (2013 YGS)
A)I.     B) II.     C) III.    D) IV.     E) V.

Çözüm Yolu: Tamlama karşılaştırma sorularında tamlamanın sıfat mı isim mi tamlaması olup olmadığına bakılır. Tamlamanın son sözcüğüne “Nasıl?” sorusunu sorarak sıfat tamlamasını bulabilirsiniz. (İsim tamlamalarında da son sözcüğe sorulan “Ne, Neyin?” sorularına cevap verir.

Çözüm: I. seçenekte “Yeşil, upuzun kavaklıklar (Nasıl kavaklık: yeşil, upuzun) → Sıfat Tamlaması
II. seçenekte “kaleye sırtını dayayan kocamış konaklar” (Nasıl konaklar?) → Sıfat Tamlaması
III. seçenekte “çıplak, boz renkli tepeler” (nasıl tepeler?) → Sıfat Tamlaması
IV. seçenekte “konak balkonlarının korkulukları” (Nasıl korkuluklar → X ) Neyin korkulukları? → İsim Tamlaması
Cevap D

İsimlerle ilgili çıkmış sorular tüm sözcük türleri ile ilgili olduğundan; diğer sözcük türleri ile ilgili sorulara burada yer vermedik.

• Twitter
• YouTube
• Instagram

İsimler Konu Anlatımı PDF, İsimler TYT Türkçe Konu Anlatımı Örnek ve Çıkmış Soru Çözümü ile birlikte. İsim Türleri ve Tamlaması ile Adlar Konu Anlatımı PDF olarak indirip çalışabilirsiniz.