cümleler arası anlam ilişkisi, neden sonuç, koşul sonuç, amaç sonuç, zıt anlamlılık, yakın anlamlılık ve örtülü anlam konulardan oluşur. Cümleler arası anlam ilişkisi 5. 6. 7. 8. sınıf ve lgs konusudur.
Cümleler Arası Anlam ilişkisi – Neden Koşul Amaç Sonuç – Örtülü Anlam
Sebep – Sonuç İlişkisi
- Yargının gerçekleşmesi bir nedene (sebebe) bağlıdır.
- Yani sebep – sonuç cümlelerinde yargı bir sebep yüzünden gerçekleşmiştir.
“Çok az lakırtı söylediği için sevdiği arkadaşları bile kendisini iyice anlayamamışlardı.” – Ö. Seyfettin
“Ona ilk hitap eden adam olduğu için ona yüreğini açmak ihtiyacını duyuyordu.” -Y. K. Karaosmanoğlu
“Kimseleri beğenmediğinden çok geç evlendi.” -E. Şafak
“Karıkoca bu kuzu yüzünden güzel bir kavga ettiler.” – Ö. Seyfettin
“Sonunda biz bu hareketimizden ötürü on bir ay hapse mahkûm olduk.” –S. F. Abasıyanık
Amaç – Sonuç İlişkisi
- Yargının gerçekleşmesi bir amaca bağlıdır.
- Yani amaç – sonuç cümlelerine yargı bir amaç için, bir amaç uğruna gerçekleşmiştir.
“Bu ikramın sebebini anlamak için telaşsız bekledi.” -N. Hikmet
“Bu genç şairin dostluğunu kazanmak için hiçbir külfete katlanmadım.” –M. Ş. Esendal
“Define bulmak uğruna kazmadıkları mezar kalmadı.”
“Bu imtihanı geçmek için gecesini gündüzüne katıp çalıştı.”
“Konya’ya gitmek üzere evden iki saat evvel ayrılmıştı.”
- Amaç – sonuç ile sebep – sonuç cümleleri sıkça birbirine karıştırabilir. Sebepler, nedenler genellikle gerçekleşmiş; amaçlar ise genellikle henüz gerçekleşmemiştir.
- Amaç, ulaşmak istenilen bir hedefi ifade eder. Sebep, bir şeyin olmasına yol açan şeydir. Örneğin, “Düşmemek için yavaş yürüyor.” cümlesinde yürüyeninhedefi, amacı düşmemektir.
- “Düştüğü için hızlı yürüyemiyor.” cümlesinde yürüyenin hızlı yürüyememesine yol açan durum düşmektir. Yere düşmek gibi bir amacı yoktur.
Koşul – Sonuç İlişkisi
- Yargının gerçekleşmesi bir koşula bağlıdır.
- Yani koşul – sonuç cümlelerinde yargının gerçekleşmesi için bir koşul (şart) vardır.
“Görseniz bu genci çok beğenirsiniz.” -M. Ş. Esendal
“Rahmi bu dileklerin içten olduğuna inansa teşekkür edecek” –T. Buğra
“Doğru yürüse kerpiçliğe varacaktı.” –T. Buğra
“Verdiği haberi duysa ne kadar sevinirdi şuradaki güzel Rus Hanım” – K. Tahir
“En geç haftaya teslim etmek üzere bu kitabı alabilirsin.”
“Ondan uzaklaşmadıkça emeklerinin hepsi boşa gidecek.
Örtülü Anlam
- Bir cümlenin ifade ettiği asıl yargı dışında, cümleden hareketle ulaşılabilen diğer anlamlara, bilgilere örtülü anlam adı verilir.
- Örtülü anlamlar bize cümleden çıkarabilecek diğer yargıları verir.
“Ödünç verdiğim son kitabı da kaybetmişti.”
Bu cümlede, “daha önce verdiği kitapları da kaybettiği” yargısına ulaşılabilir.
“O korkunç kazadan sonra yalnızca onunla konuşuyor.”
Bu cümlede, “kazadan sonra diğerleri ile konuşmadığı” ve kazadan önce konuşmak ilgili bir sorunu olmadığı” yargılarına ulaşılabilir.
Yakın Anlamlılık
- Türkçede bir yargıyı farklı farklı şekillerde ifade edebiliriz.
- Aynı şeyi, benzer konuyu ifade eden cümleler arasında yakın anlamlılık ilişkisi vardır.
“Hayatta her şey istediğimiz gibi olsaydı hayal kurmaya ihtiyaç duymazdık.”
“Hayatımızdaki zorluklar hayal kurmamıza neden olur.”
Bu iki cümle birbiri ile yakın anlamlıdır. İki cümlede de hemen hemen aynı şey farklı ifadelerle anlatılmaktadır.
“Kırılan bir eşyayı tamir etmek mümkündür ama eşyanın üzerinde yine de bir iz kalır.”
“Kalp kırmamaya çalışmak özür dilemekten daha kıymetlidir.”
Bu iki cümle birbirinden farklı şekilde hemen hemen aynı şeyi ifade eder. Bu iki cümle birbiri ile yakın anlamlıdır.
“Bir eleştirmenin görevi yazarın yaşamı üzerinde değil eserleri üzerinde yorum yapmaktır.”
“Eleştirmenler eser sahiplerinin yaşamlarını eserlerden daha çok önemser oldu.”
Bu iki cümlede aynı konu farklı bakış açıları ile ifade edilmiştir.
Zıt (Çelişen) Anlamlılık
- Aynı ya da benzer konuları ifade etmeyen, birbirinin tam tersi yargılarda bulunan cümleler birbiri ile çelişir.
“Zaman her şeyi değiştirir ama eski dostları asla.”
“Zamanın karşısında hiçbir şey aynı kalamaz, dostluklar bile.”
Bu iki cümlede birbiri ile tam tersi yargılar bulunmaktadır.
“Bir insan geçmişe nasıl özlem duymaz? Ancak hafızasını yitirirse belki.”
“Geçmişin nesini özler ki insan? Ancak geleceğin güzelliklerini göremeyecek kadar kör olmalı.”
Bu iki cümlede birbiri ile tam tersi fikirler savunulmaktadır. Bu cümleler birbiri ile çelişir.
“Ağaç yaşken eğilir.”
“İnsanlar orta yaşlarına gelmeden, doğru dürüst bir şeyi öğrenemiyor.”
“Bir yazar olayları tüm nesnelliği ile anlatabiliyorsa iyi bir yazardır.”
“İyi yazar, olanı biteni tüm gerçekliği ile değil biraz da abartarak anlatmalıdır.”
Bu cümlelerde birbiri ile tam tersi fikirler savunulmaktadır.
8.Sınıf Türkçe Testleri Çöz LGS Türkçe Testleri Online (Çevrim içi) +PDF için tıklayınız.
