Âşık Edebiyatı Konu Anlatımı PDF AYT Ders Notları 2022

Âşık Edebiyatı Konu Anlatımı AYT / YKS için ders notları PDF olarak indirebilirsiniz. Âşık Halk Edebiyatı Nazım Biçim ve Türleri Konu Anlatımı PDF olarak indirebilirsiniz.

HALK EDEBİYATI

• Türk edebiyatı, İslamiyet Öncesi Dönem‘den sonra İslamiyet Etkisi Dönem’i (13 ve 19. yüzyıl arası) iki ayrı kolda yaşamıştır. Birinci kol, halk edebiyatı iken ikinci kol ise divan edebiyatıdır.

• Halk edebiyatı; nazım biçimleri ve türleri ve dil, üslup ve anlayış açısından İslamiyet Öncesi Dönem’in devamı niteliğindedir. Divan edebiyatında ise Arap ve Fars kültürü etkisinde Arapların ve Farsların nazım biçimleri kullanılmıştır.

• Bu sebeple halk edebiyatı ile ilişkili konularda aklınıza hece ölçüsü, dörtlük, açık ve yalın anlatım kavramları gelmeli iken divan edebiyatı ile ilgili konularda aruz ölçüsü, beyit, bent, kapalı ve süslü anlatım kavramlarını hatırlamalısınız.

Halk edebiyatı kendi içinde anonim halk edebiyatı, âşık edebiyatı ve tekke edebiyatı olmak üzere üçe ayrılır.

Âşık Edebiyatı Özellikleri

• İslamiyet öncesi Türk edebiyatında görülen şaman, baskı, ozan vs. adı verilen kişilerinin yerini âşıklar almıştır.
• Âşık denilen kişilerin, saz eşliğinde söyledikleri şiirlerden oluşur.
• Hece ölçüsünün 7’li, 8’li ve 11’li kalıplarına ağırlık verilmiş, genellikle yarım uyak tercih edilmiş, ağırlıklı olarak dörtlük kullanılmıştır.
• 18. ve 19. yüzyıllarda divan edebiyatının etkisi ile beyit ve aruzu kullanan medrese eğitimi almış âşıklar da vardır.
• Koşma, semai, varsağı, destan gibi nazım biçimleri ve koçaklama, güzelleme, taşlama, ağıt gibi nazım türleri kullanılmıştır.
• Şairler, halkın içinden çıktığından halk dilini kullanmışlardır.
• Şiirler herhangi bir ön hazırlık yapmadan doğaçlama, içten geldiği gibi söylenmiştir.
• Âşıklar usta – çırak ilişkisi içerisinde yetişmiştir; bir ustanın izinde giden, onun dil ve anlatım özelliklerine bağlı kalan belli bir âşık topluluğu oluştuğunda onlara kol adı verilmiştir. Erzurumlu Emrah Kolu, Şenlik Kolu, Ruhsati Kolu vb.
• Şairler son dörtlükte mahlas kullanmıştır. Âşıklar dilinde bunun adı “tapşırma“dır.
• Türkiye, Azerbaycan, İran gibi ülkelerde âşıklık geleneği hala canlı olarak sürdürülmektedir.

Âşık Edebiyatı Nazım Biçimleri ve Nazım Türleri

Koşma

• Doğa, aşk, ölüm, yiğitlik, özlem, toplumsal olaylar gibi konuların hemen hepsi işlenir. Din dışı tüm konular diyebiliriz.
• Hece ölçüsünün 6+5 veya 4+4+3 duraklı 11’li kalıbıyla söylenir.
• 3 – 5 dörtlükten oluşur.
• Kafiyelenişi genellikle abab / cccb / dddb vs. biçimindedir.
• Koşma, âşık tarzı halk edebiyatının temel nazım biçimidir.
• Koşma konularına göre güzelleme, taşlama, koçaklama ve ağıt şeklinde dört nazım türüne ayrılır.
• Diğer nazım biçimleri koşmadan doğan, koşma gibi uyaklanan, kendine has bazı ayırt edici özellikleri olan nazım biçimleridir.

Semai, Varsağı ve Destan

Semai	Koşma gibi kafiyelenir.	8’li hece ölçüsü ve kendine has ezgi ile söylenir.
Varsağı	Koşma gibi kafiyelenir.	Bre, heyt, behey, hey gidi ünlemler kullanılır. Yiğit bir hava vardır. 8’li hece ölçüsü ile yazılır.
Destan	Koşma gibi kafiyelenir.	Dörtlük sınırlaması yoktur, en uzun nazım biçimidir. 11’li hece ölçüsü ile yazılır.

Âşık Edebiyatı Sanatçıları

16. yüzyıl	17. yüzyıl	18. yüzyıl	19. yüzyıl	20. yüzyıl
Köroğlu	Karacaoğlan Kayıkçı Kul Mustafa Aşık Ömer Gevheri	Levni	Dertli Erzurumlu Emrah Seyrani Ruhsati Sümmani Âşık Şenlik Dadaloğlu Bayburtlu Zihni	Âşık Veysel Âşık Murat Çobanoğlu Âşık Feymani Neşet Ertaş Mahzuni Şerif Şeref Taşlıova

Köroğlu (16. YY)

• Cesaret ve yiğitlik temalı koçaklamalarıyla tanınmıştır.
• Bolu Beyinden babasının intikamını almak üzere dağlara çıkan, yiğitlik ve iyilikseverliği destanlaşan isyancı Köroğlu ile şair Köroğlu halk zihninde kaynaşmış durumdadır.
• Köroğlu mahlasını kullanan bir şairin Osmanlı ordusuyla İran savaşlarına katıldığı bilinmektedir.
• Divan şiirinin etkisinde kalmamış, yalnızca hece ve dörtlük ile şiirlerini söylemiş bir halk ozanıdır.
• Benden Selam Olsun Bolu Beyi’ne ve Kiziroğlu Mustafa Bey isimleri ile anılan şiirleri en bilindik olanlarıdır. (Bir efsaneye göre Köroğlu’nu tek yenebilen kişi Kiziroğlu Mustafa Bey’dir.)

Karacaoğlan (17. YY)

• Aşık edebiyatının en önemli ve en ünlü şairlerindendir.
• Karacaoğlan’ın şiirleri aşk ve doğa üzerine kuruludur. Ayrılık, gurbet, sıla özlemi ve ölüm en çok değindiği konulardır.
• Divan edebiyatı etkisine hiç girmemiş, yalın ve temiz bir dil kullanmıştır.
• Kendinden sonraki bir çok âşık etkisinde kalmış hatta Cumhuriyet dönemi şaiirleri de kendisinin eserlerinden esinlenmiştir.
• Güney Anadolu’da doğmuş, uzun bir süre bu bölgede yaşamış ve İran, Kırım, Balkanlar da dâhil olmak üzere pek çok yeri dolaşmıştır.
• Çoğunlukla koşma ve semai nazım biçimlerini kullanmıştır

Âşık Ömer (17. YY)

• Konya’da yaşadığı ihtimali kuvvetlidir.
• Karacaoğlan’dan sonra ünü diğer Türk coğrafyalarına yayılmış ikinci sanatçıdır. Kırım’da çok sahiplenilmiştir, bu yüzden Kırımlı olabileceği de ileri sürülür.
• Saz şairleri içinde en çok şiir söyleyen ozandır, Mevlana Müzesi’ndeki divanında 1242 şiiri tespit edilmiştir.
• Medrese eğitimi görmüş, divan edebiyatının etkisi ile şiirler de yazmıştır. Dili diğer ozanlara göre ağırdır.
• Âşık Ömer aruz ve hece ölçüsüyle şiirler yazmış, ününü hece ile yazdığı şiirlerden kazanmıştır.
• Âşık Ömer, Mevlevi tarikatına girmiş; Derviş Nihani takma adını kullanmıştır.
• Âşık edebiyatında şairnâme yazan ilk şairdir.

Kayıkçı Kul Mustafa (17. YY)

• Yeniçeri ocağından yetişme, Bektaşi şairlerdendir.
• Divan şiirinin etkisinden uzak, halk zevkine bağlı, doğal bir söyleyişle şiirler yazmıştır.
• Koşma ve türküleri ile ün kazanmıştır. Söylediği lirik sevgi şiirleri ve özellikle koçaklama, destan türündeki başarısıyla ünlenmiştir.
• En ünlü eseri Genç Osman Destanı’dır. Bağdat kuşatması esnasında şehit düşen “Genç Osman” için yazdığı destan halk tarafından benimsenmiş, çeşitli varyantları oluşturulmuştur.

Gevheri (17. YY)

• Hayatı hakkında pek fazla bilgi olmayan Gevherî, aruz ve hece ölçüsü ile şiirler yazmıştır.
• Hece ile yazdığı şiirleri semaî ve koşma; aruzla yazdığı şiirleri ise kalenderi, gazel, semaî ve müstezat tarzındadır.
• Anlaşılacağı üzere divan edebiyatı etkisinde kalmıştır.
• Evliya Çelebi, Seyahatname’sinde onun IV. Murat’la seferlere çıktığını söylemiştir.

Levni (18.YY)

• 17. yüzyılın sonlarında Edirne’de dünyaya geldi. Asıl adı Abdülcelil Çelebi idi. 
• 18. yüzyılın en önemli sanatçılarındandır. Ozanlığından ziyade ressamlığı, minyatür ustalığı ve hattatlığı ile de dikkati çekmektedir.
• Aşık Ömer’in resmini yapmıştır.
• Atasözü ve deyimleri içeren Atalar Sözü Destanı adlı eserin de ona ait olduğu kabul edilir.

Dertli (19.YY)

• Bolu Çağa’nın Şahnalar köyünde doğdu. Asıl adı İbrahim ve mahlası Lütfidir.
• Aruzla gazeller ve kalenderiler yazmıştır fakat ününü hece ile yazdığı şiirler ile kazanmıştır.
• Divanı bir çok kez zamanında basılmıştır.
• Sultan II. Mahmud döneminde fes giyilmesi kabul edilince fesi öven redifli bir kaside yazmıştır.
• Alevi- Bektaşi inançlarına bağlıdır. Ağır bir dil kullanır, şiirlerinde toplumsal eleştiri ve taşlamalar öne çıkar.

Seyrani (19.YY)

• Kayserili âşıklarımızdan olan Seyrani, Abdülmecit döneminde İstanbul’a gelmiştir.
• Kültürlü ve eğitimli bir âşıktır.
• Hicivleri, taşlamaları (eleştiri) ile meşhurdur.
• Seyrani devrindeki gelişmeleri yakından takip etmiş, yanlışlıkları eleştirmiş, şiirlerinde kendisinden önceki ozanların alışılmış konu sınırlarının dışına çıkmıştır.
• Devlet adamlarını, kurumları, şahısları, padişahları sıkça eleştirmiştir.
• Hem divan hem de halk şiiri geleneğiyle şiir yazmıştır.

Ruhsati (19.YY)

• Sivaslı âşıklarımızdandır.
• Hem divan hem de halk şiiri geleneğiyle şiir yazmıştır.
• Şiirlerinde sade bir dil kullanan şair, sıklıkla mahalli söyleyişlere de yer vermiştir.

Erzurumlu Emrah (19.YY)

• Hem divan hem de halk şiiri geleneğiyle şiir yazmıştır.
• Halk şiirinin koşma, nefes ve semai tarzlarında yazdığı şiirlerinde daha başarılıdır.
• Eğitimli ozanlardandır. Orta Anadolu ve Doğu Anadolu’da ünlenmiştir.
• Divanı vardır.

Âşık Şenlik (19.YY)

• Türklerin Terekeme boyundandır. Asıl adı Hasan’dır.
• 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı esnasında halk-toplum önderliği yapmıştır.
• Ünlü şiiri “93 Koçaklaması“nı bu esnada söylemiştir. Bu şiirde geçen, “can sağ iken yurt vermeniz düşmana” mısrası o dönem halka ve askere güç vermiştir.

Bayburtlu Zihni (19.YY)

• Hem aruz hem de hece vezniyle şiirler yazan Zihnî, sağlığında divan tertip ederek bunu saraya sunan ender halk şairlerindendir.
• Hece ile yazdığı koşma ve destanlarıyla ünlenmiştir.
• Divan, Sergüzeştnâme (Kendi maceralarını anlattığı mesnevi) ve Kitab-ı Hikâye-i Garibe (gazel, kaside, mesnevi gibi manzum bölümlerin de bulunduğu düz yazı ağırlıklı, roman özellikleri gösteren bir eser) adlı eserleri vardır.

Dadaloğlu (19.YY)

• “Ferman padişahın dağlar bizimdir” nakaratlı ünlü şiir kendisine aittir.
• Oğuzların 24 boyundan birisi olan Avşar boyuna mensuptur
• Tüm şiirlerini hece ile yazmıştır, Köroğlu-Karacaoğlan geleneğine bağlı kalmış, divan şiirinden etkilenmemiştir. (Yaşadığı yüzyılda hemen hemen bütün ozanlar divan etkisinde az da olsa kaldığı halde)

20. Yüzyıl Âşık Edebiyatı Sanatçıları

Âşık Veysel (20.YY)

• Veysel Şatıroğlu,  Afşar Boyu’nun Şatırlı Obası’na mensuptur.
• Çiçek hastalığı sebebi ile yedi yaşında iki gözü de kör oldu.
• Âşık geleneğinin son büyük temsilcilerinden olan Âşık Veysel, bir dönem yurdu dolaşarak Köy Enstitüleri’nde saz hocalığı yaptı.
• Şiirleri, Deyişler (1944), Sazımdan Sesler (1950), Dostlar Beni Hatırlasın (1970) isimli kitaplarında toplandı. 
• Ahmet Kutsi Tecer,  Aşık Veysel’i Türkiye’ye tanıtan, onu keşfeden kişidir.
•  21 Mart 1973’te vefat etti.

Murat Çobanoğlu (20.YY)

• Saz çalmaya ve şiir söylemeye 1951 ‘de rüyasında bade içtikten sonra başlamıştır.
• 1966 yılından başlayarak sürekli olarak Konya Aşıklar Bayramı‘na katıldı.
• Yıllarca radyo programları yaptı,  Türkiye dışında, Avrupa’dan İran’a dek birçok ülkede konserler verdi.
• Yirmiye yakın plak ve kaseti olan Çobanoğlu, 26 Mart 2005 tarihinde vefat etti.

Âşık Feymani (20.YY)

• Gerçek adı Osman Taşkaya‘dır.
• Şiirlerinin büyük bir bölümünü “Ahu Gözlüm, Sevgi Şehri, Gönül Sarayı ve Zamanı Geldi” adlı kitaplarda toplamıştır.
• Özelikle Çukurovalı âşıkların yetişmesinde önemli katkıları olmuştur.
• Günümüzde 79 yaşındadır. (1942 doğumlu)

Âşık Mahzuni Şerif (20.YY)

• Asıl adı Şerif Cırık olan Mahzuni Şerif, 17 Kasım 1939’da Kahramanmaraş’ta dünyaya geldi.
• Türk halk müziği sanatçıları tarafından söz ve besteleri sıklıkla kullanılmıştır.
• Dom Dom Kurşunu, Yedin Beni, Yuh Yuh, Han Sarhoş Hancı Sarhoş herkes tarafından bilinen eserleridir.
• 17 Mayıs 2002 tarihinde Köln, Almanya’da vefat etti.

Şeref Taşlıova (20.YY)

• 10 Nisan 1938’de Ardahan‘da doğdu.
• Aşık Şenlik’in oğlu Aşık Kasım’a çıraklık yaparak kendini geliştirdi.
• 1966 yılından itibaren Kars Radyosu bünyesinde 10 yıl süreyle aşıklara ilişkin program sundu. 
• 1991’de Müzik-San Vakfı tarafından, 1996 yılında ise Türkiye Yazarlar Birliği tarafından yılın sanatçısı seçildi.
• 20 Eylül 2014‘te Ankara’da vefat etti.

Neşet Ertaş (20.YY)

• Abdallık geleneğinin son büyük temsilcisi Neşet Ertaş, “Bozkırın Tezenesi” olarak tanınır.
• 2009 yılında UNESCO’nun Yaşayan İnsan Hazineleri envanterine girmeye değer görüldü.
• Hapishanede olduğunu dönemde, Yaşar Kemal‘in kendisine İnce Memed romanını gönderip kapağına “Bozkırın Tezenesi. Geçmiş olsun” diye yazmasından sonra Ertaş’a hayranları “Bozkırın Tezenesi” olarak seslendi.
• “Gönül Dağı, Yalan Dünya, Ahirim Sensin, Yazımı Kışa Çevirdin” gibi türküleri tüm ülke tarafından bilinir.

Âşık Edebiyatı Konu Anlatımı AYT / YKS için ders notları PDF olarak indirebilirsiniz. Âşık edebiyatı Nazım Biçim ve Türleri Konu Anlatımı PDF olarak indirebilirsiniz.

Âşık Edebiyatı Ders Notunu PDF olarak indirmek için tıklayınız.

Âşık Edebiyatı Çıkmış Sorular PDF olarak indirmek için tıklayınız.

AYT Edebiyat Konu Anlatımı PDF AYT Edebiyat Notları PDF 2024

Âşık Edebiyatı Konu Anlatımı AYT / YKS için ders notları PDF olarak indirebilirsiniz. Âşık edebiyatı Nazım Biçim ve Türleri Konu Anlatımı PDF olarak indirebilirsiniz.

Âşık Edebiyatı Konu Anlatımı AYT / YKS için ders notları PDF olarak indirebilirsiniz. Âşık edebiyatı Nazım Biçim ve Türleri Konu Anlatımı PDF olarak indirebilirsiniz.