5.Sınıf Söz Öbeklerinde Anlam Konu Anlatımı PDF

5.Sınıf Söz Öbeklerinde Anlam Konu Anlatımı

Atasözleri

• Atasözü ya da atalar sözü, halkın ortak ürünü olan, halkın olaylar ve durumlar karşısında edindiği tecrübe ve gözleme dayalı, öğüt verici nitelikte özlü, kısa, çarpıcı kalıplaşmış cümlelerdir.
• Atasözleri,  söz oyunlarına ve zengin bir anlatıma dayalı, gerçek anlamı dışında derin bir anlam taşıyan mecazlı sözlerdir.
• Atasözleri, kalıplaşmış olduğundan değiştirilemez.
  “Damlaya damlaya göl olur.” yerine “Damlaya damlaya deniz olur.” diyemeyiz.
• Deyimlerle birlikte atasözleri bir milletin geçmişten bugüne dünya görüşünü, felsefesini, olaylara bakış açısını gösteren binlerce yıllık birikimlerdir.
• Bazı atasözleri tamamen gerçek anlamlıdır:
  Önce düşün, sonra söyle.
  Şubatın sonundan, martın onundan kork.
  Zorla güzellik olmaz.
  Az söyle, çok dinle.
  Hayırlı komşu, hayırsız akrabadan iyidir.
• Bazı atasözleri hem gerçek hem mecaz anlama gelecek şekilde kullanılır:
  Taşıma su ile değirmen dönmez.
  Mum dibine ışık vermez.
  Yuvarlanan taş yosun tutmaz.

Deyimler

• Gerçek anlamından farklı bir anlam taşıyan, mecaz anlamlı ve çekici bir anlatım özelliğine sahip olan kalıplaşmış söz öbeklerine deyim denir.
• Deyimler halkın ortak mirasıdır ve kalıplaşmış olduğundan değiştirilemez.
• Deyimler bir dildeki en önemli zenginliktir. Olayları ya da durumları kısa, özlü, net, kıvrakça ifade eden tabirlerdir.
• Deyimler genellikle iki veya daha fazla sözcükten oluşan söz öbekleri şeklindedir:
  Yüreği ağzına gelmek
  İğne ile kuyu kazmak
  Ayağının tozuyla
  Anasının gözü
• Deyimlerin bazıları cümle biçimindedir:
  Dostlar alışverişte görsün.
  İncir çekirdeğini doldurmaz.
  Atı alan Üsküdar’ı geçti.
  Herkes gider Mersin’e biz gideriz tersine.
• Deyimlerin bazıları gerçek anlamlıdır:
  Allah bana, ben de sana.
  Özrü kabahatinden büyük.
  Âdet yerini bulsun.

Özdeyiş

• Bir düşünceyi, bir duyguyu, bir ilkeyi kısa ve kesin bir biçimde anlatan, genellikle kim tarafından söylendiği bilinen özlü sözlere özdeyiş denir.
  Hürriyetin tadını bir kere mahpus ol da gör. (Namık Kemal)
  Menfaat sandalyeye benzer. Başında taşırsan seni küçültür, ayağının altına alırsan yükseltir.(Cenap Şahabettin)
  Sanatsız kalan bir milletin hayat damarlarından biri kopmuş demektir. ()M. Kemal Atatürk)

İkilemeler

• Anlamı pekiştirmek, anlatımı güçlendirmek için kalıplaşmış şekilde arka arkaya söylenen iki kelimeden meydana gelen söz öbeklerine ikileme denir.
• İkilemeler oluşturulma şekillerine göre sınıflandırılabilir:

• Aynı sözcüklerin tekrarı ile oluşanlar: ağır ağır, yavaş yavaş, hızlı hızlı vb.
  “Ama bu yeni şiir, yavaş yavaş yayılıp birçok kimse tarafından da tutulunca iş değişti.” – O. V. Kanık

• Eş ya da yakın anlamlı sözcüklerin tekrarı ile oluşanlar: ses seda, yorgun argın, zarar ziyan, mutlu mesut, doğru dürüst, eş dost vb.
  “Bak hele üzerinden ses seda uzaklaşır,
  “Düşerim gerilere, iyceden iyceden.” – F. H. Dağlarca

• Karşıt anlamlı sözcüklerin tekrarı ile oluşanlar: aşağı yukarı, iyi kötü, ileri geri, acı tatlı, altı üstü vb.
  “Her birimiz iyi kötü bir vitrin taşımaktayız göğüs kafesimizde.” – E. Şafak

• Biri anlamlı diğeri anlamsız sözcüklerin tekrarı ile oluşanlar: çoluk çocuk, eski püskü, yarım yamalak, yırtık pırtık, gelmek melmek vb.
  “Kentler, büründüğümüz kıyafetler gibidir. Kimi zaman bol, dökümlü, zengin gösteren, kimi zaman eski püskü, gariban ama mağrur…” – A. Erdoğan

• Her ikisi de anlamsız sözcüklerin tekrarı ile oluşanlar: abur cubur, mırın kırın, paldır küldür vb. 
  “Olumlu, verimli bir işe adayacağı zamanını, abur cubur işlere harcamak ağırlarına gider.” – H. Taner

• Yansıma sözcüklerin tekrarı ile oluşanlar: şırıl şırıl, gıcır gıcır, gürül gürül, fokur fokur, cik cik, miyav miyav, pır pır vb.
  İdare lambası pır pır edip duruyordu sofadaki merdiven başında.” – Ç. Altan

Yansıma sözcükler insanların doğada duyduğu sesleri taklit edip türettikleri sözcüklerdir.

5.Sınıf Söz Öbeklerinde Anlam Konu Anlatımı PDF olarak indirebilirsiniz. Atasözleri, deyimler, özdeyiş, ikilemeler…