Fiilimsiler Konu Anlatımı TYT Türkçe PDF – Çıkmış Soru Çözümü PDF şeklinde indirebilirsiniz. Fiilimsiler Konu Anlatımı TYT Türkçe Fiilimsiler Konu anlatımı PDF ders notu indirebilirsiniz.
FİİLİMSİLER KONU ANLATIMI TYT TÜRKÇE
Fiilimsiler konusunu anlayabilmek için öncelikle fiil ile isim arasındaki farkları bilmek gerekir.
İsimler
- İsimler, canlı ya da cansız varlıkları, yerleri, kavramlara verilen adlardır.
- İsimleri çevremizdeki her şeyin adı olarak görev yapan sözcükler şeklinde niteleyebiliriz.
- Eşya, araba, motor, aşk, sevgi, düşünce, ders, sınav, defter, kitap vb, gibi.
Fiiller
- Fiiller ise çevremizdeki canlı cansız varlıkların, nesnelerin yaptıkları hareketlere, işlerine, durumlarına verilen adlardır.
- Yaptığımız hareketler, işler birer fiil ya da diğer adı ile eylemdir.
- Konuşmak, yazmak, yürümek, anlatmak, durmak, çalışmak, dinlemek vb. gibi.
Fiilimsi Nedir?
Fiilimsiler, fiil kök ve gövdelerine getirilen çeşitli eklerle türetilen, fiil anlamlarını korumakla birlikte cümlede isim, sıfat ya da zarf görevinde kullanılan sözcüklerdir.
Fiilimsiler hem fiil hem isim, sıfat ve zarf görevlerinde kullanılabilen isimlerdir. Zaten fiilimsi sözcüğü, fiil sözcüğüne gelen -imsi ekini alarak türetilmiştir. Söz gelimi mavimsi sözcüğü maviye benzeyen demek ise fiilimsi sözcüğü de fiile benzeyen demektir.
Fiilimsinin fiile benzeyen özellikleri: Kılış, durum, oluş bildirirler yani fiil gibi yargı bildirmeye devam ederler. Fiillere gelen olumsuzluk ekini alabilirler. (-me /-ma eki)
Fiilimsinin ise benzeyen özellikleri: İsim soylu kelimelerle aynı görevlerde (isim, sıfat, zarf) kullanılabilmelerinden ve isim soylu kelimelerin aldıkları ekleri (isim çekim ekleri ) alabilmelerinden kaynaklanır.
Fiilimsi Ne Değildir?
Fiilimsiler çekimli fiil değildir. Fiiller gibi herhangi bir kipte çekimlenemezler, fiillerin aldığı kip ve kişi eklerini alamazlar. Bunu örneklendirelim:
Eve gel-i–yor–um. [ben şimdiki zamanda geliyorum]
Gel-(mek) fiili şimdi zaman kip eki ile kişi ekini almış, cümlede yüklem görevinde. Bu yüzden çekimli fiil.
Gelmek yorucu bir iştir.
Gelmek sözcüğü kip ya da kişi eki almamış, bir isim gibi kullanılmış. Bu yüzden fiilimsi. Ayrıca fiiller cümlede sadece yüklem görevi üstlenebilirler, unutmayalım.
Fiilimsileri fiilimsi eklerini ezberleyerek bulmaya çalışmak ilk aşamada sizi yanıltabilir.
Bunun yerine: Cümledeki yüklemi ve varsa şart kipi -(sa) alan kelimeyi çıkarıyoruz. Cümlede fiiller sadece yüklem olabileceği için, yüklemleri elediğinizde fiile benzeyen sözcükler fiilimsidir.
“Yürüyerek eve gidiyorum” cümlesinde yüklem olan “gidiyorum” sözcüğünün üzerini çizin. Geriye kalan sözcükler, “yürüyerek ve eve” sözcükleri. Bunlardan “ev” sözcüğü isim, “yürüyerek” sözcüğü ise fiile benziyor. Tebrikler, fiilimsiyi buldunuz.
Tek isteği bir an önce eve gitmek-ti. (gitmek-i-di) → gitmek isim fiili -i ek fiili sayesinde yüklem olarak kullanılmış.
Fiilimsinin ne olduğuna dair kafamızda bir şeyler oluşmaya başladı, şimdi fiilimsi türlerine bakalım:
Türkçede isim-fiil (mastar), sıfat-fiil (ortaç) ve zarf-fiil (ulaç) olmak üzere üç fiilimsi türü vardır.
1. İSİM – FİİL
Fiillere -me, -mek veya –iş eklerinin gelmesi ile oluşur.
Bu ekler, ses uyumuna -ma, -mak , –ış,-uş,-üş şeklinde uyarlar.
Aklımızda ma-ış-mak (mayışmak) şeklinde tutabiliriz.
Cümlede diğer isimler gibi, isim çekim eklerini alabilir; özne, nesne, dolaylı tümleç görevlerinde kullanılabilir.
“Bu günlerde herkes gitmek istiyor.” – C. Yücel
“İnsanın sözünün başkalarına ulaştığını, onlarla buluştuğunu görmesi güzel bir duygu.” – N. Meriç
“Görenin kanını kaynatan bir tadı vardı duruşunun, bakışının.” – Y. Kemal
1.İsim-fiil eki olan “-ma, -me”, olumsuzluk ekiyle karıştırılmamalıdır:
Bilmediğiniz konuları sormayı unutmayınız.
bilmediğiniz → olumsuzluk eki, unutmayınız → olumsuzluk eki,
sormayı →isim fiil eki
2. Bir kelimede hem olumsuzluk eki hem de isim-fiil eki varsa ilki, olumsuzluk; ikincisi, isim-fiil
ekidir:
Onu dinle – me – me – ye karar vermiş.
3. Tüm isim – fiillerin aynı zamanda olumsuz şekilleri de vardır: okumamak, bakmayış, gitmemek, görmeyiş, yazmamak gibi.
4. Kalıcı isim: Bazı isim fiiller zamanla bir nesnenin adı haline gelebilir: çakmak, dondurma, uçurtma, kazma, kavurma, kıyma gibi. Bunlar kalıcı isim adında karşınıza çıkabilir. Fiilimsilerin kalıplaşması ile oluşmuş kalıcı isimlerin olumsuzu yapılamaz.
“Yemek yiyelim.” cümlesinde “yemek” sözcüğü isim fiil gibi görünmesine rağmen kalıcı isme dönüşmüş bir sözcüktür. → “Yememek yiyelim.” diyemez, fiilimsiler gibi olumsuzunu yapamazsınız.
2. SIFAT – FİİL
- Fiillere –en, -esi, -mez, -ar, -di(k), -di(ği), -ecek ve -miş eklerinin gelmesi ile oluşur.
Bu ekler de çoğu ekte olduğu gibi ses uyumlarına uyarlar. - Aklımızda -an, -ası, -mez , -ar ,-dik, -ecek, -miş (anası mezar dikecekmiş) şeklinde tutabiliriz.
- Sıfat-fiiller cümlede sıfat görevinde kullanılırlar.
“Sınıfta, sürekli olarak numarası yaramazlar listesinin başına yazılan kişi bendim.” -A. Kutlu
“Yarın seni götüreceğim, beğendiğin bebeği alacağım.” –H. E. Adıvar
“Ana oğul, yeni kiraladıkları eve bir pazar günü taşındılar.” –N. Cumalı
“Atatürk’ün hemen herkesin gördüğü, mektep kitaplarına kadar geçmiş bir fotoğrafı vardır.” –A. H. Tanpınar
“Yanlarında, kendileriyle ahbaplık edecek dostlar, hizmetlerine koşacak kadınlar veya erkekler görmek isterler.”-A. Ş. Hisar
dönülmez akşam – Nasıl akşam? kiraladıkları eve – Nasıl ev?
2. Bazen sıfat – fiillerden sonra gelmesi gereken isim düşer. Buna adlaşmış sıfat nedir:
Yoldan geçenleri (geçen insanları) gözlüyordu.
3. Sıfat fiillerin kalıplaşması sonucu da kalıcı isimler oluşur:
Yakacak kalmamış.
Geçmiş, anılardan ibarettir.
4. Bazı sıfat-fiil ekleriyle kip ekleri aynı seslerden oluşur. (-miş, -ecek gibi.)Dolayısıyla bu ekleri almış kelimelerin hangi görevde kullanıldığı ancak cümlenin bağlamından anlaşılır. Sıfat-fiil ekini almış kelimeler cümlede sıfat görevinde kullanılırken kip ekini almış kelimeler çekimli fiil olarak kullanılır.
Onu hiç unutmayacak. → yüklem görevinde çekimli fiil
Unutulmayacak insanlar vardır. → sıfat görevinde sıfat fiil
3. ZARF – FİİL
- Fiillere –esiye, -ip, -meden, -ince, -ken, -eli, -dikçe, -erek, -ir … -mez, -diğinde ,-e … -e, -meksizin, -cesine eklerinin getirilmesiyle oluşturulur.
- Bu ekler de çoğu ekte olduğu gibi ses uyumlarına uyarlar.
Zarf- fiiller cümlede zarf görevinde kullanılırlar.
“Halktan biri olarak oturup dinlenebileceğiniz ucuz bir kahve kalmamıştır artık.” –N. Cumalı
“Millet tütün paralarını alınca borcunu öder.” – N. Cumalı
“Çocuk köşeyi dönerken ana arkasından su içmeye gitti.” –B. R. Eyuboğlu
“Yusuf Efendi seni ölesiye seviyor Feride, dedi.”-R. N. Güntekin
“Bir sabah, daha Ali uyanmadan, semaverin başında üzerine bir fenalık gelmiş.” –S. F. Abasıyanık
“Rızam olmaksızın sana varan sevgili kızım bana döndü.” –S. F. Abasıyanık
Eski günlerimizi hatırladıkça gözlerim doluyor. → Ne zaman gözlerim doluyor?
Adamcağızı öldüresiye dövdüler. →Nasıl dövdüler?
2. Zarf fiiller zarflar gibi cümleye zaman ya da durum anlamı katarlar. Nasıl sorusu ile durum anlamı katan zarf fiili, ne zaman sorusu ile zaman anlamı katan zarf fiili bulabilirsiniz.
3. Zarf – fiilleri bulurken eklerini ezberleyip onları tespit etmektense cümlede zarfı bulmak her zaman daha net bir sonuç verir. Çünkü yukarıda sıraladığımız müstakil ekler dışında eklerle de zarf – fiiller oluşabilir:
Kudurmuşça etrafına saldırıyordu. →Nasıl saldırıyordu?
Geleceğinizi unuttuklarından hazırlık yapmamışlar.→ Niçin hazırlık yapmamışlar?
Yaz gelende yaylaya çıkalım. →Ne zaman yaylaya çıkalım?
“Çocuk köşeyi dönerken ana arkasından su içmeye gitti.” → zarf fiil grubu
“Şu dağlarda Köroğlu olmak ne güzel!” →isim fiil grubu
“Atatürk’ün hemen herkesin gördüğü, mektep kitaplarına kadar geçmiş bir fotoğrafı vardır.” –A. H. Tanpınar→ sıfat fiil grubu
(Burada bir parantez açmak gerekli, fiilimsi grupları fiilimsi ile bitmeli akademik olarak lakin MEB kazanım testlerinde fiilimsi grubunun bağlı olduğu isimleri de fiilimsi grubunun içerisine dahi etti.
“Evinde, çok güzel hazırlanmış akşam sofrası onu bekliyordu” cümlesinde fiilimsi grubu olarak “çok güzel hazırlanmış akşam sofrası” cevap olarak verildi. Cümle ögesi bulurken de faydalı olacağı için böyle öğretmek daha faydalı olabilir.)
Fiilimsiler Konu Anlatımı TYT Örnek Soru Çözümü
Geçince başlayacak bitmeyen sükunlu gece.
I II
Guruba karşı bu son bahçelerde, keyfince,
III
Ya şevk içinde harap ol, ya aşk içinde gönül!
IV
Ya lale açmalıdır göğsümüzde yahut gül.
V
Bu dizelerde numaralanmış sözlerden hangileri fiilimsidir?
A) I ve II. B) I ve III. C) II ve IV. D) III ve V. E) IV ve V
Çözüm Yolu: Fiilimsileri her zaman cümlenin yüklemi olan temel yargı haricinde, o cümlede bulunan fiiller gibi düşünün. Örnek soru bir şiir olduğu için, devrik cümleleri de kurallı cümleler olarak görün. Temel yargıyı eleyip yan yargıları bulunca fiilimsileri de bulmuş olursunuz.
Çözüm: A’da cümlemiz: Bitmeyen sükunlü gece geçince başlayacak. Başlayacak temel yargısını eledik, geriye bitmeyen ve geçince sözcükleri var, fiile benzeyen. Öyle ise bunlar fiilimsi. III. sözcük zaten isim. IV. sözcük ve V. cümlenin yüklemi, temel yargısı. Ayrıca fiilimsi eklerine de sahip değiller.
Cevap A
I. Geceleri üşütme çocuğum
II. Yağmur damlar belki yanağına
III. İçin ürkmesin çocuğum, titreme
IV. Bir volkan olur korkun yüreğinde
V. Aydınlanır lavlarla burkulan duyguların
Numaralanmış dizelerin hangisinde fiilimsi kullanılmıştır?
A) I. B)II. C) III. D) IV. E) V
Çözüm Yolu: Bu soruyu da aynı şekilde çözeriz: Fiilimsileri her zaman cümlenin yüklemi olan temel yargı haricinde, o cümlede bulunan fiiller gibi düşünün. Örnek soru bir şiir olduğu için, devrik cümleleri de kurallı cümleler olarak görün. Temel yargıyı eleyip yan yargıları bulunca fiilimsileri de bulmuş olursunuz.
Çözüm: A’da cümlemiz: Çocuğum geceleri üşütme. Üşütmeyi eledik, temel yargı. Başka fiile benzer sözcük yok. B’de Belki yanağına yağmur damlar cümlemiz, damlar sözcüğü eledik, başka fiile benzer sözcük yok. C’de için ürkemesin çocuğum ve çocuğum titreme şeklinde iki cümle var. İki yüklemli cümleleri fark etmeniz gerek. (İki ayrı iş istiyor çocuktan). Dolayısıyla bunlar da fiil. D’de Korkun yüreğinde bir volkan olur. Olur fiil, başka yok. E’de Burkulan duyguların lavlarla aydınlanır, aydınlanır, fiil, bunun dışında burkulan var (burkul-an) ve fiilimsi.
Cevap E
Aşağıdaki atasözlerinin hangisinde sıfat-fiil adlaşmamıştır?
A) Minareyi çalan kılıfını hazırlar.
B) Tekkeyi bekleyen çorbayı içer
C) Akacak kan damarda durmaz.
D) Az veren candan, çok veren maldan.
E Sel ile gelen yel ile gider.
Çözüm Yolu: Adlaşmış sıfat fiil demek sıfat fiilin nitelediği ismin söylenmemesi demek. Yani sıfat fiilden sonra gelen sözcüğü kontrol edeceğiz. Sıfat fiili bulmak içinde cümle içerisinde fiile benzeyen sözcükler arayıp aldığı eke bakabilirsiniz.
Çözüm: A’da minareyi çalan kılıfını → nasıl kılıf? → cevap yok (minareyi çalan kişi, adam vb. bir şeyi niteliyor ama söylenmemiş. Kılıfı nitelemiyor.)
B’de tekkeyi bekleyen çorbayı → nasıl çorbayı? → cevap vermez
C’de akacak kan → nasıl kan → akacak kan → cevap verir
D’de az ceren kişi, çok veren kişi anlamında, E’de sel ile gelen para, gelir vs. anlamında.
Cevap C
Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi ek eylem almış bir fiilimsidir?
A) Karşılığını veremeyecek birine bir iyilik yapmadıkça mükemmel bir gün yaşamış olmazsın.
B) Bir mum, diğerini tutuşturmakla ışığından bir şey kaybetmiş sayılmaz.
C) Gerçek cömertlik, insanlara hiçbir zaman bilemeyecekleri bir iyilik yapmaktır.
D) Bir insanın gerçek zenginliği onun bu dünyada yaptığı iyiliklerdir.
E) Yaşamımızdaki her etkinlik, ebediyen titreşecek bir tele dokunur.
Çözüm Yolu: Sizlere fiilimsi buldururken cümle sonundaki temel yargıyı silip cümle içine odaklanın diyorum ama bu fiilimsiler de cümle sonuna gelip temel yargıyı taşıyamazlar anlamına gelmiyor. Her sözcük onlar da ek fiil alarak yüklem olabilirler. Bu tip sorularda yüzde 90 yüklem olarak isim fiil kullanırlar. Çünkü zarf fiil zaten yüklem olmaya çok elverişli değildir, sıfat fiil de nadirdir. Öyleyse bu soruda cümle sonundaki sözcükleri okuyup isim fiili bulmam yeterli.
Çözüm: A’da ol-maz-sın, B’de say-ıl-maz, C’de yap-mak-tır (-mak isim fiil), D’de iyi-lik-ler-dir, E’de doku-n-ur. (ekleri ve kökleri doğru ayırmayı her zaman öğrenin, her konuda işinize yarar.)
Cevap C
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bağ-fiil, cümleye zaman anlamı katmaktadır?
A) Öğrenciler dersten çıkıp müzeyi gezmeye gittiler.
B) Sakın camları kapamadan sınıfı terk etmeyiniz.
C) Trafiğe çıktıkça sürücülükte deneyim kazanacaksın.
D) Sakine Hanım, kitabı kapatarak anlatmaya başladı.
E) Mektupta ailesine çiçekler açar açmaz ordayım, demişti.
Çözüm Yolu: Bağ fiil, zarf fiilin diğer adı. Zarf fiil durum ya da zaman bildirir. Durum bildirir diye sorduklarında “Nasıl?”, zaman bildirir diye sorduklarında “Ne zaman?” sorusunu kullanacağız. Soruyu cümlenin temel yargısına, yüklemine soracağız.
Çözüm: A, B, C, ve D’de ne zaman sorusuna cevap vermez, nasıla verir. Ne zaman gittiler, ne zaman terk etmeyiniz, ne zaman kazanacaksın, ne zaman başladı? E ise cevap verir. Ne zaman oradayım: çiçekler açar açmaz. (demişti ayrı bir cümle, virgüle dikkat.)
Cevap E
Fiilimsiler Çıkmış Soru Çözümü
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde fiilimsi kullanılmamıştır? (ÖSS-2003)
A) Annem bir sarma yapar ki sorma.
B) Bu lokantaya gitmekten vazgeçtik.
C) Çalışırken rahatsız edilmek istemezdi.
D) Kapıyı açınca köpek dışarı fırladı.
E) Çocukları anlayan bir öğretmendi.
Çözüm: A’da sorma eylemini eledik, onun dışında cümle içinde sarma sözcüğü fiilimsiye benziyor ama burada bir yemeğin ismi olarak kullanıldığı için buna kalıcı isim diyorduk hatırlarsanız. B’de gitmekten, C’de edilmek, D’de açınca, E’de anlayan sözcükleri fiilimsi.
Cevap A
Parkın ortasında tıpkı bir deniz kıyısı gibi sığ başlayan ve ilerledikçe derinleşen, beton zeminli bir havuz vardı ve dalgalanıp duruyordu.
Yukarıdaki cümlede kaç fiilimsi vardır? (ÖSS-1998)
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
Çözüm: Vardı ve duruyordu fiillerini eledik. Onlar yüklem ve fiil çekim ekleri var zaten. Bunlar dışında fiile benzer sözcükleri arayalım: başlayan, ilerledikçe, derinleşen, dalgalanıp.
Cevap C
“Lambalar yanınca uğultu durur gibi olmuş, sonra yeniden canlanıvermişti.” cümlesinde hangi sözcük fiilimsidir? (ÖSS-2005)
A) uğultu B) yanınca C) olmuş D) canlanıvermişti E) yeniden
Çözüm: Cümle içerisinde “yanınca” sözcüğü zarf fiil. -ınca ekini unutmayalım. Bu soruyu ekleri bilmenin de faydalı olacağını göstermek için örnek olarak verdik. Temel yargıyı, yani yüklemi tespit etmek de zorlanırsanız fiilimsi eki almayan sözcükleri eleyin.
Cevap C
Fiilimsiler Konu Anlatımı TYT Türkçe PDF – Çıkmış Soru Çözümü PDF şeklinde indirebilirsiniz. Fiilimsiler Konu Anlatımı TYT Türkçe Fiilimsiler Konu anlatımı PDF ders notu indirebilirsiniz.
Kibardır Adı gibi
Ansızın Mutlu Eder Seni
Ne Olur Gitme Kal
Gittin Gideli Kaybettim Kendimi
Artık Gelsen Ne Olur
Lale Alamam Sana
Çıkmış soruların tarihî çok eski yenilerseniz sevinirim ☺️
edebıyat dersını boyle guzel anlatan bır hoca gormemısım daha cok tesekurler hocam cok yardımcı oldunuz..