Ek Fiil Konu Anlatımı KPSS PDF Ders Notlarını sayfanın en altında bulunan bağlantıdan indirebilirsiniz.

Ek Fiil Konu Anlatımı KPSS

Yargı Bildiren Sözcük: Yüklem

Ek fiil konusunu öğrenmeden önce bir cümlede yargı bildiren sözcük hangisidir, yüklem nedir gibi soruların cevabını bilmekte fayda vardır. 

Cümleler sözcüklerin birleşmesi ile oluşur fakat sözcükleri yan yana bir araya getirmek cümle kurmak için yeterli değildir. 

“Anne bakkaldan üç tane ekmek”  örneğinde sözcükleri yan yana sıraladık ama bir cümle oluşturamadık, cümle eksik kaldı ve bitmedi. 

İşte yargı bildiren bir sözcük olmadan cümleler de asla tamamlanmazlar: “Anne bakkaldan üç tane ekmek al.” cümlesinin yüklemi “al” sözcüğüdür. 

“Turgut çok başarılı bir” örneğinde de cümlemiz henüz bitmedi. “Turgut çok başarılı bir şairdi.” dediğimizde “şairdi” sözcüğü cümlenin yargısını bildirdi.

Görüldüğü üzere “al” sözcüğü bir fiil iken “şair” sözcüğü ise bir isimdir. Demek ki yüklemler isim ya da fiil olabilir. İşte ek fiiller de yüklemlerle ilgili olduğundan ek fiili iki başlık altında inceleyeceğiz: 

İsimlere Eklenen Ek Fiil 

• Türkçede yüklemlerin alabildiği kip ve kişi eklerini yalnızca fiiller alabilir. 
• Bir ismi yüklem olarak kullanmak istediğimizde bu isme bir ek fiil ekleyerek kip ve kişi eklerini isimlere getirerek onları da yüklem yapabiliriz. 
• Ek fiil dediğimiz fiil i-(mek) fiilidir. Bu i- fiilini isimlere ekleyerek onları yüklem yaparız fakat çoğu zaman bu -i fiilini cümleyi söylerken düşürürüz. Turgut çok başarı bir şairdi. (şair i-di)
  Annem gençliğinde çok güzelmiş. (güzel i-miş.)
• Ek Fiil kullanarak isim soylu sözcüklere görülen geçmiş zaman eki -di, duyulan geçmiş zaman eki –miş, şart eki –se, -sa ve ek fiilin geniş zaman çekiminde kullanılan –dir bildirme eki getirilebilir.

Ek Fiilin Görülen Geçmiş Zaman Çekimi

şairdim, şairdin, şairdi, şairdik, şairdiniz, şairdiler

Ek Fiilin Duyulan Geçmiş Zaman Çekimi

şairmişim, şairmişsin, şairmiş, şairmişiz, şairmişsiniz, şairmişler

Ek Fiilin Duyulan Şart Çekimi

şairsem, şairsen, şairse, şairsek, şairmişseniz, şairseler

Ek Fiilin Geniş Zaman Çekimi

Geniş zaman çekiminde kip eki kullanılmaz yalnızca kişi ekleri kullanılır ve üçüncü şahıs kişi eklerinden sonra – dir bildirme eki gelir.

şairim, şairsin, şairdir, şairiz, şairsiniz, şairlerdir

Fiilere Eklenen Ek Fiil 

• Türkçede bir fiil yalnızca bir tane kip ve kişi alabilir fakat iki tane kip eki alıp yüklem olan fiiller de vardır. 
• İşte bir fiile birden fazla kip eki getirmek istediğimizde de yine ek fiilden yararlanırız. Ek fiil de bir fiil olduğu için ikinci kip eki aslında bu gizli i- fiilimize gelmiş olur: yaş-ı-yor–du-k (yaş-ı-yor–i–di-k) 
  anla-mış–tı-m (anla-mış–i–di-m
• İki tane kip eki ile çekimlenmiş fiillere birleşik zamanlı fiil denir. (Ek fiil almamış yani tek kipli fiillere de basit zamanlı fiil denir.)
• Ek fiil kullanılarak fiillere de görülen geçmiş zaman eki -di, duyulan geçmiş zaman eki –miş, şart eki –se, -sa getirilebilir.
• Görülen geçmiş zaman eki -di eklendiğinde hikâye, duyulan geçmiş zaman eki -miş eklendiğinde rivayet,  şart eki –se, -sa eklendiğinde şart birleşik zaman olarak adlandırılır.

Örneğin şimdiki zamanın hikâyesi yaş-ı-yor-du, rivayeti yaş-ı-yor-muş, şartı yaş-ı-yor-sa şeklindedir.

• Birleşik zamanlı fiiller cümleye bazı anlamlar katar: 

Terk Edilmiş Alışkanlık Anlamı: 
Çocukken çok yemek yerdim.

Gerçekleşmemiş Beklenti Anlamı:
Bugün maç yapacaktık.

Küçümseme Anlamı:
En çok o çalışmışmış.

Ek fiil nasıl bulunur, ek fiil ile ilgili örnek soruları çözerken anlatalım.

Ek Fiil Örnek Soru Çözümü KPSS

(I) Otomobil, çağımızda kent mekânını inşa eden unsurların başında gelir. (II) Otomobil, sürücüsüyle gerçek dünya arasında bir filtre görevi görür. (III) Sürücüyle yaya arasındaki hiyerarşi, sürücüyü halktan koparır. (IV) Sürücü seslerden, kokulardan, dokunma hissinden ve tabiattan yalıtıldığı için somuta temas edemez. (V) Bu sebeplerden dolayı otomobil güçlü bir soyutlama aracıdır.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde ek eylem vardır?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V

Çözüm Yolu: Ek fiil ararken yüklemlere odaklanacağız. Yüklemde cümle devrik olmadıkça sonda bulunur. Sadece ek fiilin olup olmadığını sorduklarında cümle sonlarında isim arayın. Yüklem isim ise ek fiil vardır. Hepsi fiil ise birden çok kip eki arayacağız.

Çözüm: I. cümle gelir ile bitiyor, fiil ve tek kip eki var. II. cümle görür ile bitiyor fiil ve tek kip eki var. III cümle koparır ile bitiyor, fiil ve tek kip ek var. IV. cümle temas edemez ile bitiyor, fiil ve tek kip eki var. V. cümle aracıdır ile bitiyor, isim. Öyle ise ek fiil vardır.
Cevap E

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ek eylem diğerlerinden farklı bir görevde kullanılmıştır?
A) Hayattaki en önemli şey onurlu bir yaşamdır.
B) Ak akçe kara gün içindir.
C) Sözün bittiği yer tam da burasıdır.
D) Bakarsan bağ olur, bakmazsan dağ.
E) Ne gelen vardı ne giden.

Çözüm Yolu: Ek fiil ya isimleri yüklem yapar ya da fiile gelip onları birleşik zamanlı yapar. O zaman isme mi gelmiş fiile mi gelmiş bakalım. Fiile geleni bulmak için birleşik çekimli fiil arayacağız. (İki tane kip eki alacak.)

Çözüm: A’da yaşam ismine, B’de için ismine (edat – isim soylu), C’de burası ismine, E’de var ismine gelmiş. (ulaşmak anlamında varmak olsa idi fiil olurdu.) D’de bak-ar-sa-n ve bak-maz-san fiilleri iki kip eki aldığı için birleşik çekimli fiil, demek ki ek fiil var ve fiile gelmiş.
Cevap D

(I) Anlatmayı seviyorum ve “dinleyicim” de var. (II) Anlattıklarımı yazarsam öykücü oluyordum. (III) Öykünün
bendeki karşılığı biraz öfke, biraz hiciv, biraz geçmişe yolculuk, biraz “an”ı tespit, biraz hüzün ve biraz da içe bakış, içten bakış, deruna dalıştır. (IV) Bahsettiğim bu anların hepsi ile ilgili, ilişkili öykülerim vardır. (V) Kendi kendine konuşan biriyim.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde ek eylem diğerlerinden farklı bir görevde kullanılmıştır?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

Çözüm Yolu: İkinci soru ile aynı şekilde çözeceğiz. Ek fiil fiile mi gelmiş isme mi bakalım. Farklı olanı işaretleyelim.

Çözüm: I. cümle var ile bitmiş ve isim, öyleyse ek fiil isme gelmiş. II. cümle olu-yor-du-m ile bitmiş, fiil ve iki tane zaman eki var, öyleyse ek fiil file gelmiş. III. cümle dalış ile bitmiş, dalış isimdir. Farklı olan II. cümle olduğuna göre cevap B. Son iki cümlede de var ve biri isim.
Cevap D

I. Buranın en eski sakini kim?
II. Evimiz çam ağaçlarının altındaydı.
III. Bizi oraya götürecek kişi sensin.
IV. Bu, sanatçının altıncı kitabıymış.
V. Bu iklimde buğday yetişmez.
Numaralanmış cümlelerin hangilerinde ek eylemin geniş zamanı kullanılmıştır?
A) I ve II. B) I ve III. C) II ve IV. D) III ve V. E) IV ve V

Çözüm Yolu: Ek fiilin geniş zamanı demek, yüklem olan ismin hiçbir kip eki almaması demektir. Yüklemdeki isimleri ve kip eki almayanları bulalım.

Çözüm: I. cümle kim ile bitmiş, isim ve kip eki yok. II. cümle altında-y-dı ile bitmiş, isim ama kip eki var, III. cümle sensin ile bitmiş, isim ve kip eki yok. IV. cümle -mış kip eki var, V. cümle zaten fiiil.
Cevap B

Ek Fiil Çıkmış Soru Çözümü

1. Aşağıdaki dizelerin hangisinde yüklem bileşik zamanlı bir fiildir? (ÖYS 1991)

A) Mermiler altında geçerek suyu
Yollara döküldü bahtsız kafile
B) Tutuşurken ufuk uzakta yer yer
Alçalan akşamlarda sular karardı
C) Bu akşam rüyamda Leylâ’yı gördüm
Derdini ağlarken yanan bir muma
D) Susamış ruhumla mesafelere
Hiçbir şey bağlamaz beni bir yere
E) Mucize başlamıştı eşsiz ve çılgın
Yıkanan kuşlar gibi enginlerde

Çözüm Yolu: Birden fazla kip eki (zaman ekleri, birleşik zamanlı değiği için) almış çekimli fiili bulacağız. Yani fiile gelmiş ek fiili bulmuş olacağız.

Çözüm: A’da dökül-dü, B’de tutuş-ur-ken, C’de gör-dü-m, D’de bağla-maz fiillerinde görüldüğü üzere tek zaman eki var. E’de başla-mış-tı fiilinde hem -mış hem -tı geçmiş zaman eki var.
Cevap E

Ek Fiil Konu Anlatımı KPSS PDF Ders Notlarını sayfanın en altında bulunan bağlantıdan indirebilirsiniz.

Fiiller Konu Anlatımı TYT PDF olarak indirebilirsiniz.