5.Sınıf Sözcükte Anlam PDF – 5.Sınıf Konu Anlatımı PDF

5.SINIF SÖZCÜKTE ANLAM

• Okuduğu metindeki gerçek, mecaz ve terim anlamlı sözcükleri ayırt eder.
• Kelimelerin eş anlamlılarını bulur.
  Kelimelerin zıt anlamlılarını bulur.
  Eş sesli kelimelerin anlamlarını ayırt eder.

5.SINIF SÖZCÜKTE ANLAM VİDEO KONU ANLATIM

Sözcükte Anlam Özellikleri

Sözcüklerin farklı farklı anlamlarda kullanılması ile oluşan bu yeni anlamlarını “Sözcükte Anlam Özellikleri” başlığı altınca inceleyeceğiz:

Gerçek, Yan, Mecaz ve Terim Anlam

• Gerçek Anlam (Temel Anlam): Bir kelime farklı bir anlamı çağrıştırmayacak şekilde, herkesin bildiği ilk ve kendi anlamında kullanılırsa gerçek anlamda kullanılmış olur.

“Ormanda ateş yakmak tehlikelidir.” cümlesinde orman, ateş, yakmak ve tehlike sözcüklerinin hepsi gerçek anlamı ile kullanılmıştır.

ateş: Yanıcı cisimlerin tutuşmasıyla beliren ısı ve ışık.
orman: Ağaçlarla örtülü geniş alan.
yakmak: yanmasına yol açmak, tutuşturmak
tehlike: Büyük zarar veya yok olmaya yol açabilecek durum.

• Mecaz Anlam (Değişmece): Sözcüğün gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak başka bir anlam verecek şekilde kullanılmasıdır. Anlatımda bir anlam inceliği elde etme, söyleyişi daha etkili, daha çarpıcı kılma amacı ile yapılır. Sözcük mecazlığını cümle içerisinde kazanır. Yani bir sözcüğün mecaz olup olmadığını kullanıldığı cümledeki manasına bakarak çözebiliriz.

Ateş ve yakmak sözcüklerini mecaz olacak şekilde örneklendirelim:

“Kendinizi ateşe atıyorsunuz.” cümlesinde ateş sözcüğü, tehlike anlamında kullanılmıştır. Sözcüğün yeni kazandığı bu “tehlike” anlamının, sözcüğün temel anlamı olan “yanıcı cisimlerin tutuşmasıyla beliren ısı ve ışık” anlamı ile ilgisi yoktur. Daha doğrusu, cümlede kendini gerçekten yanan bir ateşe atma anlamı yoktur.

“Biletini ve tatilini boşunu boşuna yaktı.” cümlesinde yakmak sözcüğü, “zamanında kullanılmadığından geçerliğini yitirmek” anlamında kullanılmıştır ve gerçek anlamı olan “tutuşturmak” ile ilgisi yoktur. Daha doğrusu, cümlede anlatılmak istenen biletlerin gerçekten yanıp tutuştuğu değildir.

• Yan Anlam: Kelimenin temel anlamı yanında, kullanıma bağlı olarak kazandığı yeni anlamlardır. Yan anlamlar, mecaz değildir. Sözcüğün ilk anlamı dışında kullanılan diğer gerçek anlamlarıdır.

Örneğin, “Yemeği ateşten indirdim.” veya “Ateşi kırk dereceye yaklaşmış.” cümlelerinde ateş sözcüğü temel anlamı ile ( yanıcı cisimlerin tutuşmasıyla beliren ısı ve ışık ) kullanılmamıştır. Ama mecaz da değillerdir.

Yemek ısıtılan yer ve vücut sıcaklığı anlamında kullanılan ateş sözcüklerinin, temel anlamla bağlantısı devam etmektedir. Isı ile bağlantıları devam etmektedir.

Yine, “Bugün güneş çok yakıyor.” dersek, yakmak sözcüğünü akla ilk gelen anlamı ile değil diğer bir anlamı ile kullanmış oluruz.

Yan anlam, ortaokul müfredatında yer almaz. Gerçek anlamın birincil anlamları dışında kalan sözcükler de gerçek anlamlı sözcükler olarak değerlendirilir.

• Terim Anlam: Bir bilim, sanat, meslek dalıyla veya bir konu ile ilgili özel ve belirli bir kavramı karşılayan kelimeler terim anlamlı sözcüklerdir.

“Tabanı otuz metre kadar tutan bir eşkenar üçgen biçimindedir.”
“Bu notaları çalarken dikkat et.”
“Yarı ofsayt durumlardan sürekli kol çıkartır.”
“Bu oyun iki perdeden oluşacak.”

Sözcükler Arası Anlam İlişkisi

5.Sınıf Sözcükte Anlam konusunun bir başka başlığı olan sözcükler arası anlam ilişkisinde, kelimelerin birbirleri arasında oluşturdukları anlam ilişkilerini inceleyeceğiz: