Cümlede Vurgu
Cümlelerimiz içerisinde bazı kelimelerinin daha önemli olduğu belirtmek için o kelimeyi daha baskın söyleriz. Bu baskın söyleyişe de “vurgulama” denir. Bu baskın söyleyişi bilinçli bir şekilde cümlede bulunan herhangi bir kelime için yapabiliriz. Bilinçli bir şekilde üzerinde durmadığınız bir sözcük olmasa da cümlelerin doğal akışında vurgulu kelimeler vardır:
Türkçede Cümle Vurgusu
Türkçe cümlelerin doğal akışında vurgulu kelime genellikle yüklemden önce gelir.
“Yarın Cumhuriyeti ilan edeceğiz.” – M. Kemal Atatürk
“Cumhuriyeti yarın ilan edeceğiz.”
Türkçede cümle türlerine göre vurgulu sözcük ya da sözcüğün yeri değişebilir. Buna göre:
- Fiil cümlelerinde vurgu, yüklemden önceki kelime ya da kelime grubu
üzerindedir. (Yukarıda bahsettiğimiz genel kural.)
Cumhuriyet 29 Ekim 1923 yılında TBBM’deilan edildi.
29 Ekim 1923 yılında TBBM’de Cumhuriyetilan edildi.
TBBM’de Cumhuriyet 29 Ekim 1923 yılında ilan edildi.
- İsim cümlelerinde vurgu, yüklem üzerinde bulunur.
Türkiye Devleti’nin hükümet şekli Cumhuriyettir.
Cumhuriyet Türkiye Devleti’nin hükümet şeklidir. (Yüklem isim tamlaması olduğu için bölünmemiştir.)
- Soru cümlelerinde vurgu, iki türlüdür:
- Soru sözcüğünün bulunduğu soru cümlelerinde vurgu, soru sözcüğü
üzerindedir. - “mi” soru edatının bulunduğu soru cümlelerinde vurgu, “mi” sözcüğünden önceki sözcüktedir.
“Sizin hiç babanız öldümü?”
“Benimmi Allah’ım bu çizgili yüz?”
Bunlar dışında, Türkiye Türkçesinde, vurgu “de” bağlacı olan cümlelerde bağlaçtan önce, şart cümlelerinde ise şart ekinin olduğu kelime üzerindedir.
Merkezi sınavlara hazırlanan öğrencilerin “fiil ve isim cümlelerinde vurgunun nerede olduğunu” bilmesi çoğu zaman yeterli olacaktır.
Cümlede Vurgu konusundan merkezi sınavlarda, “Vurgu hangi ögededir, hangi öge vurgulanmıştır?” şeklinde soru gelmektedir. O yüzden vurgulu kelimeyi tespit edip cümlenin hangi ögesi olduğunu bulmak, dolayısıyla cümlenin ögeleri konusunu da iyi bilmek gerekir.
